به نظر می رسد در مقایسه با سایر شیرین کننده ها مانند قند و شکر ارزش غذایی بیشتری داشته باشد....

عسل، شیرین کننده ای طبیعی است که به نظر برخی می گویند، عسل خاصیت درمانی هم دارد و چون شیرینی اش طبیعی است می توان بدون هیچ محدودیتی از آن استفاده کرد اما ممکن است در برخی از موارد تصورات درباره این ماده غذایی اشتباه باشد. برای روشن شدن موضوع سعی کردیم در گفت وگو با دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در رابطه با خواص واقعی عسل اطلاعات بیشتری کسب کنیم که در ادامه می توانید شرح این گفت وگو را بخوانید.

▪ آقای دکتر! عسل در بازار در انواع مختلف و با اسامی گوناگون وجود دارد. چه عاملی عسل ها را از هم متمایز می کند؟ مغذی ترین آنها کدام است؟

ـ عسل ماده شیرین شهددار تغلیظ شده ای است که زنبور با بال زدن آب آن را تا حد ممکن تبخیر می کند. نوع عسل، رنگ و مزه آن بستگی به گل ها و گیاهانی دارد که زنبور از آن تغذیه می کند و شهد را می گیرد. عسل ها را بسته به نوع گل یا محل به انواع عسل یونجه، عسل کاج، اقاقیا، عسل کوهستان و... تقسیم می کنند.

رنگ عسل از زرد روشن تا قهوه ای تیره است و غلظت آن هم می تواند متفاوت باشد. از میان این عسل ها نمی توان یک نمونه را به عنوان مغذی ترین نام برد. در واقع عسل ها از نظر مغذی بودن تفاوت چندانی با هم ندارند و تنها تفاوت شان در عطر و طعمشان است.

▪ در رابطه با خواص عسل زیاد شنیده ایم. آیا عسل واقعا غذایی معجزه آساست و درمان هر دردی است؟

ـ در واقع در رابطه با خواص عسل تا حدی اغراق شده است، البته این ماده غذایی خواصی دارد که به آن اشاره می کنم. عسل برای رفع سرفه، درمان آسم و اسهال، زخم های پوستی، زخم های گوارشی و حتی در درمان آب مروارید هم موثر است و از آنجا که نشاط آور است، آرام بخش بوده و به عنوان ماده خواب آور در گذشته و حال از آن استفاده می شود. عواملی که سبب می شود عسل چنین خواصی داشته باشد، کاملا روشن نیست و بیشتر این مسایل به تجربه ثابت شده است. البته عسل حالتی التیام بخش دارد و یک لایه مفید و مناسبی تولید کرده و پوشش دهنده است. در برخی موارد گفته می شود به دلیل پپتیدهای خاصی که عسل دارد، دارای این خواص شده اما این مسایل همان گونه که گفتم بیشتر جنبه تجربی دارد. ویتامین عسل به قدری کم است که کاری انجام نمی دهد. در واقع بیشتر حالت فیزیکی عسل است که مثل پماد یک لایه محافظ ایجاد می کند. در مورد هلیکوباکتر که عامل ایجاد زخم های گوارشی است، شاید بتوان گفت حالت فیزیکی عسل اجازه تکثیر به میکروب را نمی دهد و به نظر می آید غلظت آن مانع از حرکت و تکثیر باکتری ها شود اما همان طور که گفتم این موضوع به کمک کارهای تحقیقاتی دقیق ثابت نشده و کاملا تجربی است، حتی دوز مصرف عسل برای بهبود بیماری های نامبرده مثل سرفه، اسهال، آب مروارید یا زخم گوارشی معلوم و ذکر شده نیست. از دیدگاه دیگر مهم ترین دلیلی که شاید بتوان این خواص را به عسل نسبت داد، حالت ضدمیکروبی عسل به دلیل داشتن آب اکسیژنه و همچنین مواد مغذی گیاهی مثل فیتوکمیکال هاست. در طب سنتی چین خواص دیگری مثل کاهش فشارخون بالا و رفع یبوست هم به عسل نسبت داده شده اما سندیت آن به اثبات نرسیده است.

▪ آیا عسل چاق کننده است؟ در مقایسه با قند چه مقدار کالری دارد؟

ـ از نظر جذب، عسل دقیقا مثل همان قند خالص جذب می شود. ترکیب اصلی عسل ساکاروز و فروکتوز و گلوکز است که به طور معمول ساکاروز آن بیشتر است. ۱۰۰ گرم عسل نزدیک به ۳۰۰ کیلوکالری انرژی و ۷۵ گرم کربوهیدرات و به مقدار بسیار جزیی پتاسیم، فسفر و آهن دارد که قابل ملاحظه نیست. بسیاری از مردم عسل را جزو قندهای طبیعی دانسته و فکر می کنند چاق کننده نیست. این باور کاملا اشتباه است. البته معمولا کسی عسل را به اندازه ای مصرف نمی کند که چاق شود اما یک قاشق چای خوری عسل مثل ۵ گرم قند ۲۰ کیلوکالری انرژی دارد.

▪ مصرف عسل در کدام وعده غذایی بیشتر توصیه می شود؟

ـ عسل به دلیل قند سریع الجذبی که دارد، اگر صبح مصرف شود انرژی زا است و این شیرینی با تحریک ترشح هورمون بتاآندروفین، نشاط آور است اما نباید فراموش کرد که نشاط آور بودن و آرام بخش بودن عسل با هم مغایرتی ندارد و اگر عسل را موقع خواب مصرف کنیم، می تواند آرام بخش و خواب آور باشد. مصرف عسل صبح ها مناسب تر است و همراه شیر یا داخل چای یا همراه مقدار اندکی خامه یا کره بسیار خوب است؛ البته اگر اضافه وزن ندارید.

▪ پس این موضوع که گفته می شود حل کردن عسل در چای یا شیر داغ ترکیبات مضر ایجاد می کند صحیح نیست؟

ـ خیر. بسیار هم خوب است حتی در رفع علایمی مثل سرفه، آنفلوآنزا و خستگی نیز توصیه می شود.

▪ تصور دیگری که میان عامه مردم شایع است اینکه عسلی که شکرک می زند لابد از کیفیت پایین تری برخوردار بوده یا تقلبی است. این موضوع صحیح است؟

ـ در گذشته مردم این گونه فکر می کردند اما در واقع لزوما این طور نیست. اگر عسل را با ظرف چند دقیقه در آب گرم بگذارید، این شکرک باز می شود.