امروزه مهریه در شمار یکی از معضلات و موانع مهم در ازدواج محسوب می شود وهمین امر موجب شده است تا بسیاری ازجوانان از هراس این موضوع نتوانند برای ازدواج قدم جلو گذاشته و پای سفره عقد بنشینند و یا اینکه چه بسیار اتقاق افتاده است که مجلس خواستگاری به سبب عدم توافق طرفین به نتیجه مطلوب نرسیده و به جای پیوند، حاصلی جز حسرت و نفرت در پی نداشته باشد.
سختگیری در امر مهریه بیش از هر چیز دیگر ریشه درعرف و چشم و همچشمی های رایج را در جامعه دارد. چنانکه در خانواده های اصیل و برخوردار از فرهنگ بالا، ملاک ومعیارها برای پیوند زناشویی به گونه ای دیگر است و از سختگیری های غیر منطقی و بی مورد کمتر نشانه ای دیده می شود و بالعکس.
در آیین مبین اسلام که نکاح در آن سنتی گرامی و مقدس شمرده شده است تاکید بیشتر بر عواملی همچون عفت و پاکدامنی ، صدق و صفا، تعهد و اخلاص می باشد و در خصوص مهریه سفارش فراوان دیده می شود که از سختگیری ها و از افراط در این زمینه اجتناب گردد، آن گونه که رسول اکرم(ص) درحدیثی می فرمایند:
خیر الصداق الیسره.
یعنی : بهترین مهریه ها آن است که سبک تر باشد.(نهج الفصاحه ص ۴۶۷- ح ۱۴۸۹)
علاوه بر سخنان آن حضرت واهل بیت ارجمند ایشان با مراجعه به سیره آن بزرگواران به روشنی در می یابیم که آنان و فرزندان ارجمندشان براین روال زیسته اند و به جای تکیه بر مهریه، کوشیده اند تا کابین ارزشمندی از ارزشهای معنوی را برگزینند که فانی و زوال پذیر نباشد و به استحکام پیوند زناشویی و کانون خانواده مدد افزونتری رساند.مهریه، جهیزیه و زندگی ساده و بی آلایش امام علی(ع) و حضرت فاطمه (س) و فرزندان ارجمند ایشان می بایست به عنوان بهترین اسوه و الگو برای تمامی عصرها و نسل ها مدنظر قرار گیرد و پیام بزرگ آنان به گوش جان شنیده شود که تقاضای مادی و افزون طلبی های دنیوی را اعتباری نیست وسعادت و رستگاری میسر نمی شود مگر با بهره مندی از صدق و اتکا به ارزشهای معنوی.
جای دریغ دارد که گفته شود گاه در مجالس خواستگاری مطالبی در خصوص مهریه مطرح می شود که مغایر شئون اخلاقی است و چنین مجلسی که می تواند به عنوان یکی از زیباترین و خاطره انگیزترین شبهای زندگی یک انسان باشد، ناگهان چنان طعم تلخ و رنگ جهنمی به خود می گیرد که طرفین در تمام مدت طول عمر خود سعی در فراموش کردن آن دارند.گاه در برخی از مجالس خواستگاری چنان فضایی فراهم می شود که گویی به جای حرکت در طریق میثاقی مقدس، در تنگنای حجره ای در بازار معامله ای در جریان است و در جریان چانه زنی ها بر سر افزایش یا کاهش مبلغ مورد نظر سخنانی گفته می شود که در شان آدمی نیست.
گاه در همین مجالس خواستگاری حرف هایی زده می شود که بوی اهانت و تحقیر دارد و یا اتفاق هایی رخ می دهد که بسیار خفت بار و تحمل ناپذیر است و لذا این موضوع مقدمه ای می شود برای آغاز کینه ها و کدورتهایی که همچون زخمی کهنه وچرکین هیچ گاه التیام نمی پذیرد. در این حالت مهریه به جای آنکه پشتوانه محکمی برای سعادت آینده باشد وسیله ای می شود که برای یاد آوری خاطرات ناخوشایند وبه تبع آن حس انتقام ، بی مهری و بی حرمتی ها قدم به عرصه نهاده و رویاهای زیبای آینده را به تاراج می برد.
مهریه یکی از عواملی است که برداشت صحیح و منطقی کمتری نسبت به آن دیده شده و غالبا با درک و دریافت های غلطی همراه است که موجب شده همواره به آن به عنوان هیولایی هولناک وعاملی بازدارنده در مسیر ترویج نگریسته شود.
اگر چه در گذشته ها به سبب آنکه دختران از امکان تحصیل و اشتغال بهره مند نبودند، مهریه را به عنوان پشتوانه ای برای فردا محاسبه می کردند، اما اکنون که شرایط اجتماعی به نحو قابل ملاحظه ای تغییر کرده است افراط در این زمینه چه معنایی می تواند داشته باشد در حالی که معمولا هر دو طرف در آغاز راه به این نکته اشاره می کنند که مهریه را کی داده و کی گرفته؟!.
خانواده عروس غالبا براین باورند که عامل مهریه های سنگین احساس ناامنی آنان نسبت به آینده و یا ارزش دخترشان و خودشان در پیش چشم فامیل و در و همسایه است وحتی چنین می پندارند که اگر میزان مهریه دخترشان از فلان دختر فامیل کمتر باشد ، فردا هزار جور حرف در می آورند که حتما دختره عیب و ایرادی داشته! یا ترشیده بوده ! و یا.... افراد متمول وتازه به دوران رسیده نیز هرچه بالاتر بودن میزان مهریه دخترشان را نشانه ای از کلاس بالا و شاخصه ثروت سالاری به شمار آورده و به آنان مباهات می ورزند، در چنین نگرشی بیش از هر چیز نشانگر کوردلی وعدم بصیرت آن در فهم ضروریات زندگی است که گاه حتی موجب می شود فرزندان این اشخاص علی رغم بهره مند بودن از تمامی مواهب و نعمات زندگی دست به طغیان علیه این شیوه از زندگی بزنند تا از این قفس طلایی رهایی یابند.
این نکته بارهابه تجربه اثبات شده است که مهریه های سنگین نمی تواند پشتوانه امنی برای تداوم زندگی زناشویی باشد زیرا در صورت ناسازگاری زوجین و یا بد رفتاری شوهر تحمل و ادامه زندگی بی معناست و به گواه موارد متعدد چه بسیار اتفاق افتاده که زن در طلاق پیشقدم شده با این منطق که " مهرم حلال و جانم آزاد" که چنین نگرشی در واقع روایتگر روح حریت خواه و عزت طلب انسان است که زندگی بدون عشق و محبت و همراه با حقارت و آزار را دوست نمی دارد. چنانکه شیخ اجل سعدی شیرازی در این باره سروده است:
تهی پای رفتن، به از کفش تنگ
بلای سفر، به که در خانه جنگ
چو طوطی، کلاغش بود همنفس
غنیمت شمارد خلاص از قفس
کسی برگرفت از جهان کام دل
که یکدل بود با وی آرام دل
نگرش دیگری که درباره مهریه های سنگین وجود دارد اینکه برخی بر این گمانند که این امر داماد را سر عقل می آورد و موجب می شود که او حواسش را بیش از گذشته جمع کرده و از بازیگوشی وهوسرانی دست بردارد ومرد زندگی بشود. در این نگرش مهریه وسیله ای برای به زنجیر کشیدن و به اطاعت واداشتن وایجاد ترس در شوهر است و در طول زندگی به کوچکترین بهانه ای غالبا زن تهدید می کند که شکایت کرده و مهریه اش را به اجرا خواهد گذاشت. البته با علم به اینکه شوهر توانایی پرداخت میزان مهریه را ندارد!!
متاسفانه در مواردی نیز دیده شده است که مهریه های سنگین انگیزه ای برای کلاهبرداری بوده و عروس خانم قبل از ازدواج با نقشه ای از پیش طراحی شده علاقه طرف مقابل را به خود جلب کرده ، اما به محض انجام عقد آنچنان رفتار ناهنجاری از خود نشان داده است که ناگهان تمام آتش عشق و علاقه داماد و خانواده اش را به خود سرد کرده و با مطالبه مهریه سنگین خود در کوتاهترین مدت طلاق گرفته است.
چنین شیادی ها و سوء استفاده هایی که گاه سر از صفحه حوادث نشریات در می آورد حاکی از این واقعیت است که می بایست برای مهریه و میزان آن چاره ای اندیشید که بتواند مبنا و محک مناسبی در این زمینه باشد و افراط و تفریط هایی را که در این زمینه وجود دارد سامان ببخشند.
اگر چه علما واندیشوران ،رسانه ها واصحاب ادب و هنر تاکنون بسیار در مذمت مهریه های سنگین که عامل فاصله است سخن گفته اند و جامعه را دعوت به عدم سختگیری در این باره نموده اند ، اما به نظر می رسد که برای مهار چنین سرکشی هایی که روز به روز شکل پریشان تری به خود می گیرد و تبعات آن متوجه جامعه خواهد شد می بایست قوانین و ضوابط متقن و لازم الاجرایی تهیه و مصوب گردد . این امر بی گمان هدیه شیرینی برای جوانان امروز و نیز آن دسته از کسانی است که از دلهره یا ناتوانی در پرداخت مهریه از حضور در مجالس خواستگاری و نشستن بر سرسفره عقد و تشکیل خانواده دور مانده اند و به این ترتیب می توان امید داشت که افزایش سن ازدواج در سرزمین ما از اینکه هست بالاتر نرود.
نکته دیگر اینکه درمجالس خواستگار ی، هنگامی که کار به تعیین میزان مهریه می رسد ، خانواده عروس با ذکرعددی که به نوعی مقدس است میزان مهریه را اعلام می نماید. مثلا به نیت پنج تن آل عبا میزان مهریه را پنج هزار یا بیشتر سکه اعلام می دارند که چنین بهره برداری های ناصوابی از عشق و ارادت به ساحت مقدس بزرگان دین شایسته نمی باشد. متاسفانه حتی در مقامی که می بایست ارادت و تعهد حرف اول را بزندو صدق و اخلاص بیش از هر زمان دیگری رخ بنمایاند ، تمنیات مادی آنچنان قدم به عرصه میدان می گذارد که به راستی اعجاب انگیز و تاثر آور است. لذا تذکر نسبت به چانه زنی با اعداد مقدس و ارزشها که چندی است در برخی از چنین مجالس باب شده امری است که نباید مورد غفلت قرار گیرد و حقیقتا اگر در مدد جستن و تبرک از این اعداد نیت خیری نهفته است ، پسندیده است که میزانی منطقی و منطبق با اصول و آموزه های دینی پیشوایان عظیم الشان مکتب اسلام در این باره ذکر شود.
جای دریغ بسیاری دارد که در برخی از چنین مجالس هر نوع ترفندی برای مجاب کردن طرف مقابل به کار بسته می شود واستفاده از چنین شیوه هایی حمل بر زیرکی و زرنگی نیز می گردد، در حالی که برای شروع یک زندگی سعادتمندانه هیچ چیز بهتر از این نیست که پایه های آن بر اساس صداقت استوار باشد.