اين تحقيق که توسط "عفت زنگنه " از کارشناسان تعليم وتربيت آموزش و پرورش ناحيه
يک کرج انجام گرفته در تشريح اين موضوع مي افزايد:
همه انسانها پير مي شوند ، اما همه آنان با آهنگ و شيوه يکسان پير نمي شوند،بسياري از سالمندان را مي توان يافت که از نظر سلامتي از برخي جوانهابهترند ، پيري علائم جسمي و رواني تقريبا مشخصي دارد ، شايد دو نفر را بتوان پيدا کرد که از هر لحاظ شبيه به همه باشند، از بدو خلقت تا حالا اين تفاوت ها وجود داشته و باز هم وجود خواهد داشت.
تفاوت هاي فردي در کليه زمينه ها ديده مي شود در تبيين و تشريح اين تفاوتها مي توان جنبه ها ي متعددي را در نظر گرفت.
اين تفاوت ها اهميت بنيادي در موفقيت هاي تحصيلي يا شغلي دارند ، آگاهي از تفاوت هاي فردي مي تواند ما را در حل بسياري از دشواريها ياري دهد .
وقتي قبول کرديم که انسانها از نظر توانايي هاي ذاتي و اکتسابي تفاوت دارند در پي اين نخواهيم بود که از همه رفتارهاي يکساني را انتظار داشته باشيم .
هنگامي که پذيرفتيم گذشته انسان متفاوت و در نتيجه نگرشها ، علايق آنان به گونه اي ديگر است هرگز در پس اين نخواهيم بود که رفتارهاي يکساني را در آنها مشاهده کنيم .
بنابراين تحقيق ،انسان ها هم از نظر ميزان يادگيري و هم از نظر ميزان فراموشي آموخته هاي خود تفاوت هاي زيادي دارند .
يکي از علل فراموشي آموخته ها عبارت است از فعاليت هاي ذهني بعدي ، يعني اگر ما پس از يادگيري يک مطلب ، مطلب ديگري را ياد بگيريم ، در يادگيري مطلب اول دچار مشکل خواهيم شد که اصطلاحا منع بعدي يا منع موثر در گذشته گفته مي شود.
افرادي که بعد از يادگيري يک مطلب بلافاصله مطلب ديگري را ياد مي گيرند نسبت به افراد ديگري که بعد از يادگيري همان مطلب به استراحت مي پردازند فراموشي بيشتري دارند.
علاوه بر گذشت زمان ، مزاحمت يادگيريهاي بعدي نيز در فراموشي دخيل هستند، آزمايش ها نشان مي دهد که وقتي آزمودني ها ، بعد از يادگيري يک مطلب يا فهرست هجاهاي
بي معني مي خوابند و در نتيجه فعاليت ذهني انجام نمي دهند کمتر مطالب آموخته شده را فراموش مي کنند.
مي توان قبول کرد که آگاهي از وجود تفاوتهاي فردي بين انسان ها ، چه کودکان و چه بزرگسالان به اندازه خلقت انسان قدمت دارد، زيرا انسان هاي اوليه ، زماني که در غارها يا جنگل ها زندگي مي کردند، از متفاوت بودن يکديگر کاملا آگاه مي شدند و عکس العمل هاي متفاوتي را از خود نشان مي دادند.
در ادبيات کهن سرزمين ما نيز مساله تفاوت هاي فردي در هر دوره اي مورد توجه بوده و هر کاري را به هر کسي نمي دادند و از همه کس نيز انتظارات يکساني را نداشتند.
علل پيدايش تفاوت هاي فردي
....................................
مفهوم توارث بهانه خوبي براي کساني است که از قبول مسووليت سنگين تعليم و تربيت شانه خالي مي کنند، اين افراد به طور جبري مي پذيرند که تفاوت هاي ارثي وجود دارد و اين تفاوت ها غير قابل تغيير و غير قابل تبديل است .
عقيده مردم عادي بر اين است که علت تفاوت هاي موجود در استعدادهاي کودکان توارث است و محيط نقش چنداني در آنها ندارند.
اما روان شناسان و مربيان تعليم و تربيت ، چنين اعتقاد راسخ و قاطعي درباره توارث در تعيين ويژگي هاي جسمي و رواني ندارند .
آنها معتقدند که توارث و محيط ، در تعيين تفاوت هاي فردي هر دو نقش بنيادي دارند ، با اين تفاوت که ممکن است در بعضي جنبه ها اثر توارث و در بعضي جنبه هاي ديگر اثر محيط بيشتر باشد ، جاي ترديد نيست که محيط و توارث هر دو در ايجاد تفاوت هاي فردي نقش دارند.
بدون ترديد صحيح تر خواهد بود، اگر بگوييم که آنچه به ارث مي رسد عبارت است از توانايي ها، حساسيت ها يا عدم حساسيت ها که اجازه مي دهند تا يک فرد برخي از رفتارها را راحت تر و برخي ديگر را با دشواري ياد بگيرد و در نتيجه از نظر بازده و صفات شخصيتي از ديگران متفاوت باشد، مي توان گفت که محيط توارث کنش متقابل دارد.
طبق مقتضيات محيط، بعضي تمايلات طبيعي نه تنهااجازه ظهور پيدا مي کنند بلکه موقعيت مناسبي به دست مي آورند که به استعددها يا به صفات شخصيتي تبديل مي شوند، برخي ديگر از تمايلات طبيعي منع مي شوند ، تغيير مسير مي دهند و به صورت ديگري تجلي
پيدا مي کنند و بالاخره برخي ديگر هرگز بيدار نمي شوند و طبيعتا کنش هاي همراه آنها نيز تشکيل نمي شود.
از طرف ديگر ، طبق آمادگي هاي ارثي ، عوامل محيط کم و بيش تحريک کننده و کم و بيش اثر بخش جلوه مي کنند يا در اثر عدم وجود آمادگي هاي ارثي ، عقيم مي مانند.
ترکيب اين عوامل در افراد مختلف ، برحسب نوع توارث و نوع محيط ، کاملا متفاوت خواهد بود و تفاوت هاي فردي بسيار گوناگوني را به دنبال خواهد داشت.
همه ويژگي ها و توانايي هاي افراد نسبت به آنچه فردي را متفاوت از افراد ديگر بار
مي آورد توارث و تجربه هايي است که در طول زندگي با آنها برخورد مي کند يعني تفاوت هاي افراد ، به همان اندازه که تحت تاثير توارث قراردارد، به شرايطي که آنها در آن زندگي مي کنند بستگي دارد.
در بيان اهميت هر يک از آنها بهتر است هميشه از خود بپرسيم که آياد در رشد بوته گندم ، دانه گندم مهمتر است يا زمين ؟ معلوم است که هر دو زيرا بدون دانه گندم ، بوته ي گندم به وجود نمي آيد و بدون زمين هم دانه رشد نمي کند، اگر زمين مناسب باشد ممکن است از يک دانه گندم صدها دانه ي ديگر به دست آيد اما اگر زمين مناسب نباشد احتمالا همان دانه هم در دل خاک پوسيده مي شود ، اما هر اندازه هم زمين مناسب باشد رشد بوته گندم حدي خواهد داشت .
هوش و تفاوت هاي فردي
...............................
تعريف کردن هوش به نحوي که مورد قبول قرار گيرد کاري بس دشوار و احتمالا غير ممکن است .
معمولا در زندگي روزانه کسي را با هوش مي ناميم که در تحصيل موفق باشد ، مسائل را خوب و سريع حل کند، با موقعيت هاي تازه سازگاتر شود ، مسائل پيچيده را به وضوح بيان کند ، بصيرت داشته باشد و بنابراين بايد قبول کنيم که هوش در تمام رفتارهاي ما حضور دارد.
اگر بخواهيم تفاوت هوشي کودک باهوش را با کودک عادي بيان کنيم بايد بگوييم که اين دو نفر در ابتداي امر تفاوت کمي از يکديگر دارند اما اين تفاوت بتدريج افزايش مي يابد، بدين ترتيب که هوش کودک با هوش نسبت به هوش کودک عادي هم سريع رشد مي کند و هم دير متوقف مي شود.
ميزان رشد هوش و زمان توقف آن نيز بستگي به ميزان آن دارد يعني هر اندازه ضريب هوش کودک بيشتر باشد به همان اندازه رشد آن بيشتر و زمان توقف آن دير تر خواهد بود و بر عکس .
استعداد و تفاوت هاي فردي
..................................
استعداد يعني آمادگي طبيعي (عوامل ذاتي ) يا اکتسابي ( عوامل محيطي ) براي انجام دادن بعضي کارها، بنا به گفته ادوارد پارد روان شناس سويسي وقتي افراد را در شرايط يکسان آموزشي قرار مي دهيم بين آنها از نظر بازدهي تفاوت هايي ديده مي شودکه عوامل اين تفاوت ها را استعداد مي ناميم .
استعداد هاي هر فرد کم و بيش خاص خود اوست ،بدين معنا که ممکن است يک فرد براي يک رشته از کارها استعداد خوبي داشته باشد اما براي رشته ديگر توانايي نداشته باشد، مثلا ممکن است فردي در تحصيل موفق باشد اما در کارهاي فني پيشرفت خوبي را نشان ندهد در اين مورد ممکن است که بتوانيم او را با آموزش بيشتر به صورت يک مکانيک ماهر تربيت کنيم ، اما اين کار زمان بيشتر و تلاش زيادي را ايجاب خواهد کرد.
استعداد، چيزي مطلق ، قايم به ذات و نيز قابل به تغيير نيست ، بلکه به زمان ، مکان و سن افراد بستگي دارد .
کودکي که در کلاس پنجم ابتدايي و در مدرسه خاصي فاقد هر نوع استعداد براي يادگيري رياضيات به حساب مي آيد، چه بسا در دوره راهنمايي و در مدرسه ديگر ، که با افراد و معلمان ديگري سر و کار خواهد داشت و يک سال هم بر سنش افزوده خواهد شد، استعداد خوبي را براي درک مفاهيم رياضي نشان دهد .
تحقيقات بسياري از روان شناسان نشان داده شده است که ظهور استعداد ها به زمان و مکان بستگي دارد.
استعداد ها نه تنها از فردي به فرد ديگر تفاوت پيدا مي کند بلکه يک استعداد معين در مورد يک فرد معين نيز تغيير مي يابد.
در زمان هاي مختلف تغييرات و تحولات متفاوتي را به فرد ديده اند و اين تحولات از فردي به فرد ديگر کاملا متفاوت است .
مي توان گفت: که استعدادهاي يک فرد در طول زندگي سه مرحله اي متفاوت را پشت سر مي گذراد.
رشد و آهنگ رشد افراد به شرايط متعددي نظير محل زيست ، جغرافيا و اجتماع بستگي
دارد .
استعداد ها معمولا بين 10 تا 20 سالگي تجلي پيدا مي کنند ، بعد از آن در تمام دوران ميان سالي به استثناء مواردي تغيير عميقي پيدا مي کنند و تغييرات شخصيتي را نيز به همراه مي آورند.
در سن 80 سالگي به بالا که يادگيري دگرگون مي شود نبايد فراموش کنيم که تنها سن موجب تفاوت استعدادهاي افراد نمي شود بلکه شرايط بيروني و محيط زندگي نيز مي توانند استعدادها را تحت تاثير قرار دهند.
بسياري از استعدادها چون شرايط مناسبي براي شکوفا شدن پيدا نمي کنند ، عاطل و باطل باقيم مي مانند.
در پرورش استعدادهاي کودکاني که در حد وسط قرار دارند مربي مي تواند نقش بسيار موثري داشته باشد ،بديهي است که مربي از طريق تماس با کودک ، مشاهده رفتار را در موقعيت هاي مختلف ، در نظر گرفتن طبقه اجتماعي او و از طريق دروسي که تدريس مي کند کودک را مي تواند شناسايي کند