وزیر نفت عربستان در حالی خواسته اش را برای تثبیت سقف تولید «اوپک»
اجرایی کرد که قیمت 115دلاری نفت در ماه ژوئن، قبل از اجلاس «اوپک» به 77
دلار رسیده بود.
بازی پیچیده عربستان نه فقط ایران که سیاستهای بزرگ بینالمللی را هدف
گرفته است.،زیرا بیژن زنگنه وقتی ساختمان «اوپک» را ترک کرد به خبرنگاران
گفت: «از تصمیم «اوپک» عصبانی نیستم.»؟ زیرا وزیر نفت به هنگام ورود به
وین به صراحت گفته بود: «درپی جنگ در «اوپک» نیستم.»؟ نقشههای سعودی را
باید بدون هیجان تحلیل کرد.
پای صحبت یک مقام آگاه ایرانی مینشینیم تا شاید ابعاد مبهم ماجرا را
روشن کند. هرچند، او هم به سبک و سیاق همتایان خود، به شرح محتاطانه ماجرا
بسنده میکند، اما از نکات قابل تاملی هم خبر میدهد.
در جلسه بسته وزرای «اوپک» چه گذشت که باوجود سقوط قیمتهای نفت، وزرا با اجماع تصمیم گرفتند تولید نفت «اوپک» را کاهش ندهند؟
جلسه بسته وزرا را خیلی نمیتوان علنی کرد. همین قدر بگویم که بیشتراکثر
وزرای نفت «اوپک» نظرشان این بود که تولید نفت را کاهش دهیم. اقلیتی هم
بودند که بهنظرشان باید سقف تولید «اوپک» تثبیت شود.
استدلال این اقلیت برای تثبیت سقف تولید نفت «اوپک» چه بود؟
این دسته از وزرا معتقد بودند که باید منتظر بمانیم تا ببینیم با شرایط فعلی قیمتها، چه بر سر تولید «شیل اویل» میآید.
این تصمیم «اوپک» با قیمتهای کنونی نفت و شرایط بودجه کشورهای عضو، بهنفع همه اعضای «اوپک» است؟
خیر. به نفع همه اعضای «اوپک» نیست. در «اوپک» هم عده ای مخالف تصمیم بودند.
پس چرا مخالفان، مانع از تصمیم اخیر «اوپک» برای حفظ سقف تولید «اوپک» نشدند؟
تصمیمات «اوپک» با اجماع گرفته میشود. با توجه به شرایط، برای حفظ وحدت و اقتدار «اوپک» قرار شد با هم پیش برویم.
گفتید برخی کشورهای عضو، مخالف حفظ سقف تولید «اوپک» بودند. با
تصمیم کنونی اوپک، قیمت نفت به شدت سقوط کرده است. بنابراین مهم است
بشنویم کدام کشورها با این تصمیم موافق بودند و کدام کشورها مخالفت کردند.
هشت کشور از اعضای «اوپک» معتقد بودند که باید تولید نفت را کاهش دهیم.
در مقابل کشورهایی هم بودند که اعتقاد داشتند باید به فکر کسب سهم بازار
بود.
آن چهارکشوری که اعتقاد داشتند به جای کمک به افزایش قیمت نفت باید به فکر کسب سهم بازار بود چطور استدلال میکردند؟
آنها که درپی سهم بازار بودند اعتقادشان این بود که باید رقبایی که
نفتهای گران تولید میکنند از بازار بیرون بروند تا «اوپک» بتواند سهم
بازارش را در درازمدت نگه دارد. آنها استدلال میکردند که اگر «اوپک» تولید
نفتش را کاهش دهد قیمت نفت افزایش خواهد یافت و آنگاه دوباره شرایط برای
تولید نفتهای پرهزینه فراهم میشود. برخی کشورهایی که با کاهش سقف تولید
«اوپک» مخالفت کردند معتقد بودند در چهارسال گذشته، روزانه حدود
چهارمیلیون بشکه نفت گران تولید شده که بیشتر به دلیل این بوده که
«اوپک» از سال 2008 قیمت نفت را با کاهش تولید خود بالا نگه داشته است.
یکی از اهداف «اوپک» تضمین درآمد حداکثری اعضاست. اعضایی که
مخالف کاهش سقف تولید بودند در برابر این هدف «اوپک» حرفی برای گفتن
نداشتند؟
استدلالشان این بود که اگر قیمت نفت طوری باشد که نفتهایگران (نفتهایی
که با هزینه بالا تولید میشوند نظیر «شیل اویل») از بازار خارج شوند،
«اوپک» میتواند سهم تولیدش را نگه دارد. البته این حرف درست است. اما آنچه
در چند سال گذشته اتفاق افتاده را نمیتوان با یک گام حل کرد. باید چند
گام برداریم. بهتدریج هم پیش ببریم.
با این اوصاف معتقد نیستید که روند کاهش قیمت نفت، تولید نفتهای شیل آمریکا را متوقف میکند؟
اینکه گفته شود کاهش قیمت نفت به سرعت بر تولید نفتهای شیل اثر میگذارد اینطور نیست. باید آرامآرام پیش میرفتیم.
فکر میکنید سال آینده نفت در چه محدوده قیمتی باشد؟
ممکن است پیشبینیهایی درباره قیمت نفت انجام شود اما هیچکس نمیداند قیمت نفت در آینده در چه محدوده قیمتی خواهد بود.
شب قبل از جلسه «اوپک»، زنگنه به دیدار وزیر نفت عربستان رفت.
بعد از آن دیدار هم اخباری به نقل از زنگنه منتشر شده که گفته است
مواضعاش با وزیر نفت عربستان به هم نزدیک است. پس چرا عربستان محکم روی
عدم کاهش سقف تولید «اوپک» ایستاد؟
زنگنه نگفته بود مواضعمان به هم نزدیک است. خبرها را اینطور منتشر
کردند. آنچه زنگنه گفت این بود که با وزیر نفت عربستان تبادل نظر خوبی
انجام دادیم و تلاش میکنیم نظراتمان را به هم نزدیک کنیم.
با تصمیم «اوپک» سقوط قیمت نفت سرعت گرفته است. چه قیمت نفتی برای بودجه سال آینده «اوپک» مناسب خواهد بود؟
قیمت 70دلاری که دولت روی آن برای بودجه کار میکند خوب است.
ولی سقوط قیمت نفت تا محدوده 60دلار هم محتمل است. وقتی برای روزهای متعدد پایینتر از 60دلار باشد چکار خواهید کرد؟
اگر قیمت نفت پایینتر آمد از طریق اعمال مدیریت بر صندوق توسعه ملی آن را جبران میکنیم.
با کاهش قیمت نفت، قدرت اقتصادی ایران، بهعنوان یکی از مولفههای قدرت
یک کشور، باز هم کاهش خواهد یافت. شاید اگر تفاهم هستهای وین به نتیجه
مطلوب میرسید نقش و قدرت عربستان سعودی امروز آنگونهای نبود که بتواند
چنین اعمال سیاستی کند. مایلم نظرتان را در اینباره بدانم.
اگر در مذاکرات هستهایمان به نتیجه برسیم نقش ایران در منطقه پر رنگتر میشود.
2اتفاق شب قبل از اجلاس «اوپک»
12وزیر نفت ساعت 10صبح پنجشنبه گذشته در دبیرخانه «اوپک» پشت دو میز بلند
موازی نشستند تا یکی از جلسات تاریخی «اوپک» برگزار شود. قیمت نفت در حال
سقوط بود اما موثرترین عضو «اوپک» نمیخواست تولید نفت پایین بیاید. عمده
کشورهای «اوپک» اما، خواهان کاهش تولید نفت برای افزایش قیمت نفت بودند.
چالش بزرگی بود؛ روز قبل از اجلاس رایزنیهای گستردهای بین هیاتهای مختلف
انجام شده بود. شب که شد خبری پیچید؛ «کشورهای عربی عضو «اوپک» برای جلسه
فردا طرحی آماده کردهاند.» محتوای طرح فاش نشده بود. اما روشن بود در هر
طرحی که عربستان پای آن را امضا کرده باشد خبری از کاهش تولید نفت «اوپک»
نیست. یک خبر تاییدنشده هم به نقل از منابع سعودی منتشر شد که اگر بقیه
اعضای «اوپک» حاضر باشند تولیدشان را کم کنند عربستان هم کمک خواهد کرد تا
سقف تولید «اوپک» یکمیلیونبشکه کاهش یافته و به 29میلیونبشکه در روز
برسد. ظاهرا انتشار این شایعه خشم سعودیها را برانگیخته بود. علی النعیمی،
وقتی در جای خود نشست، با هیچ خبرنگاری حرف نزد. اجلاس «اوپک» با سخنرانی
افتتاحیه رییس لیبیاییاش آغاز شد.
مصرف نفت جهان: 92میلیونو300هزار بشکه در روز
عبدالرحمان عطهرالهیریش، رییس «اوپک» و معاون نخستوزیر لیبی در سخنرانی
افتتاحیهاش، با پیشبینی 4/0درصدی رشد اقتصاد جهانی گفت: «سال2015 میزان
مصرف نفت یکمیلیونو١٠٠هزار بشکه در روز افزایش یافته و به حدود
٩٢میلیونو٣٠٠هزار بشکه در روز میرسد.» وی تولید نفت کشورهای غیرعضو
«اوپک» در سال آینده را 57میلیونو300هزار بشکه اعلام کرد: «تولید کشورهای
غیرعضو «اوپک» سال آینده یکمیلیونو400هزار بشکه در روز افزایش مییابد.»
روسای «اوپک» بهصورت دورهای و سالانه جابهجا میشوند. رییس بعدی «اوپک»،
وزیر نفت نیجریه خواهد بود.
وزیر نفت عربستان وزرا را چگونه قانع کرد؟
بعد از جلسه نشست افتتاحیه، خبرنگاران از سالن خارج شدند و جلسه بسته وزرا
آغاز شد. این جلسه که بیش از چهارساعت طول کشید، یکی از طولانیترین جلسات
بسته وزرای «اوپک» بود. هیچکس جز وزرا حق ورود به این جلسه را ندارد. هر
وزیری که به انگلیسی مسلط نباشد فقط میتواند یک مترجم همراه خود داشته
باشد. جلسه که به نیمه رسید، بین خبرنگاران حاضر در دبیرخانه شایع شده بود
که در طبقه بالا جنگ لفظی در گرفته است. آنطور که از شواهد برمیآید
ونزوئلا، عراق، ایران و الجزایر در دفاع از کاهش سقف تولید «اوپک» تند و
صریح وارد بحث شدهاند.
لیبی، آنگولا، اکوادور و نیجریه هم اگرچه خواهان کاهش قیمت نفت بودهاند
اما به داغی چهار کشور اول بحث نکردهاند. در آن میز، وزرای نفت عربستان،
قطر، کویت و امارات با هم متحد شده بودند تا سقف تولید «اوپک» ثابت بماند.
رافائل رامیرز، وزیرخارجه ونزوئلا، آنچنان درگیر بحث شده بود که چهرهاش
کاملا برافروخته بود. عربستان تنها کشوری بود که میتوانست با کاهش
معنادار تولید نفتش به افزایش قیمت نفت کمک کند. سعودیها با توجیه اینکه
میخواهند با کاهش قیمت، نفتهای گران (شیلاویل) را از بازار خارج کنند
جلسه بسته وزرا را اداره کردند. یک منبع مطلع به «شرق» میگوید:
«عربستانسعودی اینطور استدلال کرده است که وقتی نفتهای گران از بازار
خارج شود آنوقت جا برای تولید بیشتر «اوپک» باز میشود و همه اعضا
میتوانند بهراحتی نفتشان را تولید کنند.» چهار کشوری که با کاهش تولید
نفت مخالفت کردند همانهایی هستند که بعد از تحریم ایران و جنگ داخلی لیبی و
بحران نیجریه بر تولید نفتشان افزودند و سهم بازار این کشورها را گرفتند.
زنگنه پیش از شروع اجلاس گفته بود که هرگز از میزان تولید نفت ایران نخواهد
کاست: «ایران قبلا بهواسطه تحریم سازمانملل 5/1میلیونبشکه از تولید
نفتش را کم کرده است.»
سیاست با تدبیر ایران در «اوپک» 166 چه بود؟
ایران در «اوپک» 166 عاقلانه بازی کرد. هیجانزده نشد و تدبیر از کف نداد.
میدانست که در شرایط تحریم و فعلا تا هفتماه آینده نمیتواند بیش از
یکمیلیونبشکه در روز نفت صادر کند. پس باوجود اینکه میتواند بیشتر تولید
کند، بهدلیل تحریم چنین امکانی را ندارد. مازاد تولید هم در جلسات «اوپک»
چون مهمات در جنگ است. اگر کشوری مازاد تولید نداشته باشد یا نتواند آن را
عرضه کند ترجیح میدهد با تاکتیک، جبهه را اداره کند. مثل کاری که هیات
ایرانی در جلسه اخیر «اوپک» کرد. زنگنه در بدو ورود اعلام کرد که بهدنبال
جنگ نیست. تاکید کرد که بهدنبال اجماع «اوپک» است. به دیدار النعیمی رفت و
سعی کرد با تاکتیک حرف ایران را برای زمانی نگه دارد که تحریمها لغو شده
است. روزی که اگر برای ورود نفت خارجشده از تحریم ایران حرف زد عربستان به
گوش بگیرد و جا باز کند. امروز اما بازی عربستان چیست؟
سعودی بهدنبال استفاده از نفت برای به دست آوردن جایگاه سیاسی
عربستان بازی پیچیده و چندجانبهای را آغاز کرده است. بخش سیاسیاش این
است که این کشور از کمرنگشدن نقش خود در خاورمیانه نگران است. برنامههایش
در عراق، سوریه و یمن به نتیجه نرسیده و داعش لکه تاریکی برای سیاستهای
منطقهای این کشور شده است؛ لکهای که برای زدودنش وارد ائتلاف ضد داعش شده
است.
یک تحلیلگر مطلع در اینباره به «شرق» میگوید: «اصل برنامه عربستان این
است که آمریکا، روسیه و ایران را تحتفشار قرار دهد چرا که نگران منافع
حیاتیاش در منطقه است.» ممکن است عربستان با کاهش قیمت نفت به روسیه فشار
بیاورد و آن را در موضوع اوکراین به آمریکا بفروشد اما اصل معامله سعودی با
روسیه در موضوع سوریه است. این تحلیلگر مطلع میافزاید: «عربستان با آغاز
جنگ قیمتها میخواهد شیل اویلها را از بازار خارج کند و برای این کار
اهداف بزرگی در سر دارد.»
گفته میشود وزیر نفت عربستان از الفاظی نظیر «جنگ با شیلاویل»ها اسفاده
کرده است. کاهش وابستگی نفتی آمریکا به واردات، آنهم از خاورمیانه از
سیاستهای حیاتی آمریکاست، سیاستی که در دوره بوش شکل گرفت. «حتی ممکن است
عربستان بهدلیل تحت فشار قرار دادن دموکراتها در مقابل جمهوریخواهان
خواسته باشد تا قیمت نفت را کاهش دهد و شیل اویلها را از مدار خارج کند تا
نهایتا وابستگی نفتی آمریکا به عربستان بیشتر شود و این کشور بتواند نظر
آمریکا را در همراهی سیاستهایش جلب کند.» این را یک کارشناس دیگر به «شرق»
میگوید. آنوقت ممکن است یکی از سیاستهای خواستهشده عربستان از آمریکا
نزدیک نشدن به ایران و عدم امضای تفاهمنامه هستهای باشد. بازی با
ابرقدرتها با جنگ نفتی. عربستان سعودی عصبانی است.
هدف استراتژیک عربستان: افزایش 5/1 میلیون بشکهای تولید
یک کارشناس نفتی که نخواست نامش فاش شود هدف اصلی عربستان در بخش نفت برای
تثبیت جایگاهش در مناسبات سیاسی- اقتصادی را افزایش یک تا
5/1میلیونبشکهای سهم بازارش میداند: «معتقدم با بازیای که عربستان آغاز
کرده است تا جولای 2016 تولید نفت عربستان یک تا 5/1میلیون بشکه بالاتر
خواهد رفت.» این مساله از نظر امنیت ملی و مسایل ژئوپلیتیک برای ایران و
سایر کشورهای «اوپک» بسیار مهم است. این موضوع یکی از اهداف پشت پرده
عربستان در اجلاس «اوپک» 166 بود.
تاجگردون: از سهم صندوق توسعه کم میکنیم
منابع مطلع معتقدند با تصمیم «اوپک» قیمت نفت در روزهای آینده به سطح
60دلار خواهد رسید و از هفته سوم دسامبر بین 65 تا 70دلار نوسان خواهد کرد.
برای سال آینده باید روی نفت محدود 60 تا 70دلار فکر کرد. رییس کمیسیون
برنامه و بودجه که در وین به سر میبرد به «شرق» میگوید: «دولت بودجه را
با نفت بشکهای 70دلار تنظیم میکند. چون میخواهد اعتبارات عمرانی کاهش
پیدا نکند تا دوباره جریان سرمایهگذاری کشور وارد رکود شود.» وی درباره
راهکار مجلس برای مقابله با کاهش قیمت نفت میافزاید: «پیشبینی میشود سهم
صندوق توسعه ملی را که طبق قانون برنامه الان به 31درصد میرسد به 20درصد
برسانیم؛ یعنی کف سیاستهای کلی که برایش تنظیم شده است.»
دبیرکل اوپک: هیجانزده نمیشویم
وقتی از «عبدالله سالم البدری» که دبیرکلی «اوپک»اش توسط وزرا یکسال
دیگر تمدید شده در کنفرانس خبری پایان اجلاس پرسیده شد: «آیا از این تصمیم
خوشحالید، گفت: «وزرا با هم موافق بودند و آنها که خوشحالند من هم خوشحالم.
من فکر میکنم این 30میلیونبشکه که چند سال با ما بوده است در ششماه
آینده هم به آن نزدیک خواهیم بود.» وی در پاسخ به اینکه «اوپک» با این کار
به بازار سیگنال داده است تا قیمت نفت پایین بیاید میگوید ما سیگنالی
ندادیم. ما فقط میخواهیم قیمت مناسبی داشته باشیم. ما در چهارسال گذشته
قیمت خوبی داشتیم. ما نمیخواهیم هیجان زده شویم. میخواهیم ببینم بازار چه
واکنشی نشان میدهد.» واکنش بازار نفت، سقوط قیمتها بود، تعبیر
تحلیلگران: آغاز جنگ قیمتها.