همه ما هر روز، یا شاید هم یک روز و دو روز در میان، موهای خود را می شوییم اما خیلی هایمان نمی دانیم آیا موها هم به مراقبت های خاصی نیاز دارند یا شستن آنها با معمولی ترین شامپوهای موجود در بازار کافی است؟ بعضی از ما، انواع شامپوهای گران قیمت و خارجی را برای احساس آرامش پس از استحمام امتحان می کنیم و خیلی های دیگرمان، ترجیح می دهیم با همان شامپوهای ساده و قدیمی موهای خود را بشوییم اما نکته مهم اینجاست که آیا این همه شامپو و محصول مراقبت کننده از موی موجود در بازار، می توانند نقشی در حفظ سلامت و شادابی موها داشته باشند یا صرفا محصولاتی تبلیغاتی و با کاربردهای محدود هستند؟ در «پرونده پوست و مو»ی این شماره، به زیر و بم چگونگی مراقبت از موها و نقش محصولات مراقبت از موی مختلف موجود در بازار می پردازیم.
۸ نکته ای که باید درباره موهایتان بدانید
دکتر منصور نصیری کاشانی
متخصص پوست، عضو هیات علمی
دانشگاه علوم پزشکی تهران
اگر موهایتان چرب است ...
اگر موهایتان چرب است، حتما از شامپوهای مخصوص موهای چرب استفاده کنید. این شامپوها حاوی ترکیب هایی هستند که موها را برای مدت زمان بیشتری بعد از استحمام خشک نگه می دارند و دیرتر از حد معمول باعث بازگشت چربی سر و موها پس از شستن آنها می شوند. افرادی که حس می کنند در فاصله بسیار کوتاهی پس از حمام کردن، دوباره موهایشان چرب می شود، باید از شامپوی مخصوص موهای چرب که قدرت چربی زدایی بیشتری دارند، کمک بگیرند.
اگر موهایتان خشک است ...
اگر موهایتان خشک است، سراغ شامپوهای معمولی یا قلیایی نروید. این شامپوها باعث کاهش چربی سطح پوست سر و خشک تر شدن موها می شوند. در مواردی، شامپوهای ۲ در ۱ یا ۳ در ۱ که حاوی ترکیب های نرم کننده هستند هم می توانند برای موهای خشک یا فر مناسب باشند. به هر حال، خود افرادی که موهای خشک دارند، بعد از یکی دو بار استفاده از شامپوهای ترکیبی یا ساده خودشان متوجه می شوند استفاده از کدام شامپو برای موی آنها مفیدتر است.
اگر موهایتان می ریزد ...
برخی کارخانه ها ادعا می کنند شامپوهایی با اثر ضدریزش موها تولید می کنند اما از آنجا که مدت زمان ماندگاری شامپو روی موها چندان طولانی نیست، نمی توانیم توقع داشته باشیم ترکیب های موجود در آن به وسیله پوست سر جذب شود و از ریزش موها پیشگیری کند. از طرف دیگر، شامپوهای ضدریزش، به هیچ وجه باعث رشد موهای از دست رفته نمی شوند. گروهی از تولیدکنندگان شامپوهای ضدریزش هم مدعی هستند خیس بودن سر و رطوبت هوای حمام، جذب پوستی را بالاتر می برد و شامپوهای ضدریزش مو در کوتاه مدت تاثیر خواهد داشت اما شواهد علمی چندانی در این مورد وجود ندارد. البته گاهی متخصصان پوست نیز استفاده از شامپوهای ضد ریزش مو را برای افرادی که دچار ریزش مو هستند، تجویز می کنند. چون بالاخره این افراد هم باید موهای خود را با یک نوع شامپو بشویند و معمولا شامپوهای ضدریزش، حاوی ترکیباتی مانند کافئین یا سائوپالمتو هستند که اثر ضدریزش آنها در برخی از مقاله های علمی به اثبات رسیده است بنابراین حتی اگر تاثیر این شامپوها روی پیشگیری از ریزش موها بسیار اندک و ناچیز باشد، باز هم به نظر می رسد استفاده از آنها به شامپوهای معمولی که حاوی مواد ضدریزش مو نیستند، برتری داشته باشد. ضمن اینکه استفاده از شامپوهای ضدریزش مو، ضرری برای موها ندارد.
شامپو باعث ریزش مو می شود؟
برخی افراد می گویند با استفاده از انواع خاصی از شامپوها دچار ریزش مو می شوند در حالی که شامپو نمی تواند در حالت عادی نقشی در ریزش موها داشته باشد اما ممکن است برخی از انواع شامپوها غیرمسقیم باعث ریزش مو شوند. ممکن است شما موهای خشکی داشته باشید یا موهای خود را مکرر رنگ کنید. اگر از شامپوهای نامناسبی هم برای شستن موها استفاده کنید، باعث خشک و شکننده تر شدن ساقه آنها خواهید شد. در این صورت و به دلیل شکنندگی ساقه موها، حجمی از آنها در اثر شکستن می ریزد و امکان دارد گمان کنید که دچار ریزش مو شده اید. به همین دلیل به افرادی با موهای رنگ شده، توصیه می کنیم از شامپوهای مخصوص موهای رنگ کرده یا شامپوهای مخصوص موهای خشک استفاده کنند.
شامپویمان را عوض کنیم؟
خیلی از افراد دوست دارند بدانند نیازی به تعویض دوره ای شامپو وجود دارد؟ بهتر است بدانید استفاده طولانی مدت از انواع خاص شامپوها به سازگاری پوست سر و موها با آن بستگی دارد. مثلا اگر به دلیل ابتلا به شوره سر با انواع خاصی از شامپوهای ضد شوره سرتان را می شویید و نتیجه خوبی هم می گیرید، می توانید استفاده از آن را تا سال ها ادامه دهید. درواقع، اگر حس می کنید شامپو اثربخشی لازم را دارد، موهایتان را نرم و درخشان نگه می دارد و پوست سرتان با استفاده از آن دچار خارش نمی شود، می توانید حتی تا آخر عمر هم بدون دغدغه از آن استفاده کنید. هرگز فراموش نکنید که ارزان یا گران قیمت بودن شامپو، دلیلی بر بالاتر یا پایین تر بودن کیفیت آن و بهتر یا بدتر بودنش نیست و همه چیز به سازگاری موها و پوست سر با محصول بستگی دارد.
موی بچه ها هم مراقبت می خواهد؟
وضعیت موهای بچه ها در دوره های مختلف، شرایط متفاوتی دارد. مثلا در سر بیشتر بچه های شیرخوار، دلمه هایی وجود دارد که باعث نگرانی والدین می شود اما این دلمه ها که به «کلاه گهواره» معروف هستند، به مراقبت خاصی نیاز ندارند و شستشوی ساده سر نوزاد با شامپوهای مخصوص کودکان در کنار چرب کردن پوست سر با روغن زیتون می تواند به مرور زمان باعث از بین رفتن آنها شود. زمانی که بچه ها به سن مهدکودک می رسند، امکان ایجاد شپش سر در موهای آنها در اثر رفتن به مهدهای کودک به وجود می آید. این مشکل، نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا وجود دارد و می توان در همان روزهای اول و با استفاده از شامپوهای مخصوص، بچه ها را از شر شپش های سر خلاص کرد. نکته بسیار مهم اینکه موهای تمام بچه ها باید به دلیل سست و نازک بودن، با شامپوهای بچه که قلیایی نیستند، شسته شوند تا پوست سر و موهای ظریف آنها آسیبی در اثر شستشو نبینند.
مراقبت از موها در دوران بلوغ
معمولا به دلیل تغییرات هورمونی که در دوران بلوغ رخ می دهند، امکان چرب و شوره ای شدن موهای سر نوجوان های تازه به بلوغ رسیده هم وجود دارد. به همین دلیل در بیشتر موارد، استفاده از شامپوهای ضدشوره و شامپوهای مخصوص موهای چرب، به نوجوان ها توصیه می شود. ضمن اینکه معمولا بیشتر افراد در دوران بلوغ، درجاتی از ریزش مو را هم تجربه می کنند. این نوع ریزش مو که بیشتر در خط رویش موها اتفاق می افتد، نوعی روند تکاملی بدن است و به شکل گرفتن صورت فرد و درآمدن چهره او از حالت کودکی کمک بسیار زیادی می کند. با این حال، اگر ریزش مویی که در دوران بلوغ اتفاق می افتد، الگوی خاصی داشته باشد و مثلا قسمت های بالای سر پسرهای نوجوان را درگیر کند، احتمال وجود زمینه ریزش موی ارثی مطرح می شود و فرد باید هرچه سریع تر درمان های لازم را برای پیشگیری از ریزش بیشتر آغاز کند.
چند روز یکبار موهایمان را بشوییم؟
برخی افراد عادت دارند روزانه و حتی گاهی ۲ بار در روز موهایشان را بشویند. با این کار، هم چربی سطح پوست خود را از بین می برند و هم باعث خشک شدن ساقه موها می شوند. شستن مکرر موها باعث ریزش آنها نمی شود اما بهتر است برای حفظ چربی پوست سر و پیشگیری از شکننده شدن ساقه موها، موهای خود را یک روز در میان بشویید. ضمن اینکه چربی پوست، نباید در یک نقطه مرکزی از سر متمرکز شود و باید با کمک شانه زدن موها، روی تمام قسمت های مو از ریشه تا ساقه پخش شود. از طرف دیگر، باید حواستان باشد که از مالش شدید موها هنگام شستن یا خشک کردن آنها خودداری کنید تا آسیبی به ریشه و ساقه آنها نرسانید.
ماسک مو به درد چه کسانی می خورد؟
دکتر سیدحسین طباطبایی
متخصص پوست، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
برخی افراد عادت به استفاده مداوم از ماسک ها و سرم های مو دارند در حالی که ضرورتی به استفاده از این محصولات برای تمام افراد با جنس های مختلف مو وجود ندارد. ماسک ها و سرم های مو، بیشتر به درد کسانی می خورد که ساقه موهای آنها در حالت عادی، بسیار خشک و شکننده است یا در اثر رنگ کردن های مداوم و استفاده مکرر از اتوی مو و سشوار، زمینه خشکی شدید موهای خود را فراهم کرده اند. این افراد، به دلیل از دست دادن یا کاهش کراتین یا رطوبت سطح موهای خود، با خشکی و شکنندگی بیش از حد موها مواجه خواهند شد و به استفاده از محصولاتی برای حل این مشکل نیاز خواهند داشت. به همین دلیل می توانند پس از استحمام، موهای خود را آرام با ماسک ها یا سرم های مو ماساژ بدهند تا لطافت و نرمی را به موهای خود برگردانند اما نیازی به استفاده از چنین محصولاتی برای افرادی با موهای معمولی یا چرب وجود ندارد.
چرا موی بعضی ها بو می دهد؟
دکتر امیرهوشنگ احسانی
متخصص پوست، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
برخی والدین از اینکه موهای فرزند آنها بیش از اندازه بو می دهد، ابراز ناراحتی می کنند. بو دادن بیش از اندازه موها که مشکل چندان شایعی هم نیست، معمولا بعد از رسیدن به سن بلوغ و به دلیل تغییرات هورمونی اتفاق می افتد اما در مواردی هم ممکن است بچه ها قبل از سن بلوغ هم به این مشکل مبتلا شوند. علت بو دادن موی بچه ها یا نوجوان های تازه به بلوغ رسیده، این است که یک عامل قارچی روی پوست آنها سوار است و این عامل قارچی، علاوه بر پوسته کردن پوست سر، باعث تجزیه عرق و ایجاد بوی بد در موها و کف سر می شود. به همین دلیل به والدینی که فرزندان آنها به این مشکل مبتلاست، توصیه می شود حتما با مراجعه به پزشک متخصص پوست، درمان های شامپویی خاص را برای رفع این مشکل آغاز کنند. متاسفانه راهی برای پیشگیری از ایجاد این ناراحتی وجود ندارد و همان استفاده از شامپوهای مخصوص می تواند تا اندازه زیادی به از بین رفتن بوی شدید و ناخوشایند موها کمک کند. ضمن اینکه حتی همین شامپوهای مخصوص هم، تا حد زیادی به کنترل بیماری کمک می کنند و نوعی درمان قطعی محسوب نمی شوند. بهتر است بدانید که معمولا مشکل بوی نامطلوب موها به دلایلی که عنوان شد، با افزایش سن بهتر می شود و حتی امکان از بین رفتن آن هم وجود خواهد داشت. با این حال، بهتر است کودکان و نوجوان هایی که از بوی شدید و نامطلوب موهای خود ناراحت هستند، مرتب آنها را بشویند تا مشکل آنها با کثیف و چرب شدن سر و موهایشان تشدید نشود.