محمد بابانژادی، ساکن منطقه گیشای تهران، میهمان این هفته «میزگرد تغذیه» است. این مرد ۵۵ ساله با قد ۱۵۶ سانتی متر، وزن ۱۰۰ کیلوگرم و نمایه توده بدنی ۴۱ دچار چاقی است. او که ۲۰ سال است با چاقی مواجه شده و از چاقی موضعی هم شکایت دارد، از «میزگرد تغذیه» راهنمایی خواسته است...

محمد بابانژادی که رژیم های متعددش بی نتیجه مانده، می گوید:

۳ ماه خام خواری کردم و پوستم خشک شد!

شما از چه زمانی چاق شدید؟

چاقی من تقریبا از سال ۷۰ شروع شد و به مرور ادامه پیدا کرد.

تا به حال برای کاهش وزن اقدام کرده اید؟

بله، خیلی زیاد. چند بار سرخود رژیم گرفتم؛ چند بار هم به پزشک عمومی و متخصص تغذیه مراجعه کردم. هر بار ۴ تا ۸ کیلو وزن کم کردم اما ادامه ندادم.

چاقی و اضافه وزن مشکلی برایتان ایجاد نکرده است؟

زانوی چپم درد می کند. به ارتوپد مراجعه کردم. ایشان مسکن برایم تجویز کردند و توصیه کردند وزن کم کنم.

چقدر فعالیت بدنی دارید؟

کار من تدارکاتی است. پشت میزنشین نیستم و تقریبا از ۷ صبح تا ۴ بعدازظهر تحرک دارم.

خورد و خوراکتان چطور است؟ اشتهایتان زیاد است؟

خیلی خوش خوراک هستم اما غذاخوردنم نظمی ندارد. مثلا صبحانه نمی خورم و به خاطر اینکه در رفت وآمد هستم، نمی توانم با خودم ناهار ببرم و گاهی ممکن است تا عصر که به خانه می رسم ناهار نخورم.

میان وعده هم نمی خورید؟ تنقلاتی مثل نخودچی کشمش و انجیر خشک همراه نمی برید؟

میوه که نمی برم تا بخورم اما اگر تنقلاتی مانند کشمش و انجیر خشک همراه داشته باشم خوردنشان سخت نیست.

رژیم های متعدد مشکل و عارضه ای برایتان ایجاد نکرده است؟

نه، فقط ۳ماه خام خواری کردم که پوست بدنم دچار خشکی و خارش شد و به همین خاطر این رژیم را ادامه ندادم.

چرا برنامه کاهش وزن را ادامه نمی دهید؟

نمی دانم، پشتکارم کم است. موضوع اضافه وزنم را جدی نگرفته ام. در سررسیدم بارها از متخصص تغذیه وقت گرفته ام اما نرفتم.

چه پرسشی از متخصصان دارید؟

چاقی موضعی در ناحیه شکم و باسن دارم و می خواهم وزن کم کنم. از داروها و قرص های لاغری که در شبکه های ماهواره ای تبلیغ می کنند به خاطر ترس از عوارضشان استفاده نمی کنم. از متخصصان می خواهم من را راهنمایی کنند و راه و روش درست کاهش وزن را به من نشان دهند.

چه مدت است «سلامت» می خوانید؟ انتقاد و پیشنهادی دارید؟

۴ سال است سلامت به خانه ما می آید. پسر ۱۰ ساله ای دارم که مجله فیلم و «سلامت» را مرتب می خرد و همه مطالبش را می خواند، طوری که در فصل امتحان اجازه خرید این مجله ها را به او نمی دهیم. اگرچه مخاطب این نشریه کودکان و نوجوانان نیستند اما فکر می کنم بچه هایی مانند فرزند من کم نیستند و به نظرم برخی مطالب «سلامت» خیلی برایشان مناسب نیست.

نگاه متخصص تغذیه

نظر دکتر محمدرضا وفا درباره سوژه «میزگرد تغذیه»

با افزایش سن، کاهش وزن سخت تر می شود

آقای بابانژادی تقریبا ۲۰ سال است دچار اضافه وزن شده. چاقی ممکن است چه مشکلاتی برایشان به وجود بیاورد؟

افزایش وزن در خانم ها و آقایان با اختلالات متابولیک گسترده ای همراه است که یکی از این اختلالات به هم خوردن محدوده چربی خون، اختلال و افزایش لیپوپروتئین ها و آپولیپوپروتئین هاست. به دلیل اینکه چربی های شکمی با چربی های خون در تبادل هستند، مسلما افزایش وزن و افزایش توده چربی های شکمی، منجر به اختلال های لیپیدی خواهند شد اما به محض اینکه کاهش وزن آغاز شود به ویژه اگر کاهش وزن با رژیم غذایی متعادل صورت گیرد و فرد در کنار آن ورزش هم انجام دهد، اختلال های چربی به حالت طبیعی برمی گردد. در افرادی که طی دوره زندگی شان چند بار به صورت سینوسی و مکرر کاهش و افزایش وزن داشته اند، ممکن است در مراحل بعدی کاهش اختلال چربی به راحتی اولین بار رخ ندهد بنابراین فوق العاده مهم است کسی که وزن کم می کند برای حفظ وزن در محدوده طبیعی برنامه غذایی داشته باشد.

اتفاقا ایشان چند بار رژیم گرفته و وزن کم کرده اما رژیم را رها کرده و دوباره چاق شده است. این مشکل رایجی است. شما برای پیشگیری از این مشکل چه توصیه ای دارید؟

یک اصل مهم در رژیم های کاهش وزن این است که برنامه غذایی از فرهنگ و مختصات زندگی فرد دور نباشد. این آقا اگر اطلاعات کافی و لازم درباره الگوی غذایی سالم به دست بیاورد، می تواند با رعایت نکته هایی کل کالری دریافتی اش را کاهش بدهد. مصرف سبزی و میوه و فیبر بیشتر، افزایش تعداد وعده ها و میان وعده ها و کاهش فاصله زمانی بین غذاخوردن از مواردی هستند که باعث کنترل اشتها، افزایش احساس سیری و تداوم رژیم غذایی و کاهش وزن می شوند. به عنوان مثال، مصرف میوه و سبزی علاوه بر دریافت ویتامین های مورد نیاز بدن باعث پرشدن حجم معده و احساس سیری می شود. همچنین اگر فرد از صبح تا شب هر ۳ساعت یکبار غذا بخورد، احساس سیری می کند و در وعده های غذایی کالری کمتری دریافت می کند و رژیم غذایی اش مختل نمی شود. به ایشان توصیه می کنم زیر نظر یک متخصص تغذیه الگوی غذایی شان را اصلاح کنند. حتما همراه با رژیم غذایی کاهش وزن ورزش کنند.

کسی که می خواهد لاغر شود باید چند کیلوگرم در ماه وزن کم کند تا بدنش دچار آسیب نشود؟

معمولا مدت طولانی و حتی سال ها طول می کشد تا فردی دچار چاقی و اضافه وزن شود و اگر فردی بخواهد به شرایط طبیعی برگردد باید روند کاهش وزن، تدریجی و آرام باشد. افرادی که سریع وزن کم می کنند اندام های داخلی بدنشان نمی تواند تطابق مناسبی با شرایط جدید به وجود بیاورد. رژیم های سریع اختلال های متابولیک ایجاد می کنند و معمولا با شکست مواجه می شوند. رژیم های سخت معمولا با محدودیت های شدید غذایی همراه هستند که افراد مدتی آن را تحمل می کنند اما بعد از اینکه رژیم را کنار می گذارند ولع خاصی برای خوردن غذاهایی که نمی توانستند در مدت رژیم بخورند، پیدا می کنند و به همین دلیل دوباره به وزن قبلی و حتی وزنی بیشتر از قبل برمی گردند. ۵/۳ تا ۴کیلوگرم کاهش وزن در ماه مناسب است. البته ابتدا سرعت کاهش وزن بیشتر است و بعد از مدتی به دلیل تطابق های فیزیولوژیک سرعت آن کمتر می شود. فرد باید همراه رژیم غذایی فعالیت بدنی هم داشته باشد تا بتواند در زمان مناسب به کاهش وزن مطلوب برسد.

چرا می گویند کاهش وزن در سن بالا سخت است؟

چون متابولیسم بدن با افزایش سن کاهش پیدا می کند. ضمن اینکه اغلب افراد در سن بالا به دلیل مشکلات مفصلی، استخوانی و سایر بیماری ها در انجام حرکت های ورزشی محدودیت دارند و ممکن است نتوانند از ورزش برای کاهش وزنشان کمک بگیرند.

کاهش وزن در این سن چه ملاحظات و چه فوایدی دارد؟

کاهش وزن در سن بالا به دلیل اینکه افراد از جنبه های مختلف در معرض خطر هستند باید با احتیاط بیشتری صورت بگیرد. اگر رژیم کاهش وزن درست باشد و فرد توده چربی از دست بدهد، این کار به سلامت عمومی و پیشگیری از مشکلات قلبی وعروقی اش کمک می کند. کاهش وزن باعث بهبود وضعیت فرد و کاهش درد، آسیب و مشکلات مفصلی که در سن بالا شایع است می شود.

این خواننده محترم چربی شکمی دارد. آیا با کاهش وزن، این چربی ها از بین می رود یا لازم است در کنار آن اقدام دیگری انجام دهد؟

در آقایان تجمع چربی در ناحیه شکم است که فوق العاده خطرناک است و تمام مشکلات و بیماری های مزمن از چربی های شکمی شروع می شود. با کاهش وزن چربی های شکمی کم می شود اما برای حل مشکل و اصلاح ترکیب بدنی، باید علاوه بر رژیم غذایی استاندارد و طبیعی متناسب با کاهش وزن به تدریج یک برنامه ورزشی را شروع کنند. برنامه ورزشی باید مرحله به مرحله افزایش پیدا کند و شامل گرم کردن بدن، ورزش های هوازی، کششی و قدرتی باشد. داشتن برنامه مناسب ورزشی همراه برنامه کاهش وزن به تناسب اندام و کاهش درصد چربی بدنشان کمک می کند.

حرف یا نکته آخر؟

برای موفقیت در یک برنامه کاهش وزن، خیلی مسایل ریز در رفتار تغذیه ای، انتخاب های غذایی و شیوه غذا خوردن باید اصلاح شود و همه افرادی که دچار چاقی و اضافه وزن هستند باید به این موارد توجه کنند. مثلا برخی افراد تند غذا می خورند و غذا را نجویده قورت می دهند در حالی که مکانیسم سیری با سرعت خوردن و مقدار و مدت زمان جویدن غذا، ارتباط دارد. انتخاب های غذایی هم خیلی مهم هستند. به عنوان مثال اگر فرد می خواهد نان یا برنج بخورد نان سنگک، تافتون یا بربری خیلی بهتر از نان باگت یا فرانسوی است و به دلیل نیاز به جویدن زیاد باعث می شود فرد زودتر احساس سیری کند.

نگاه فوق تخصص غدد و متابولیسم

چرا کاهش وزن

به مرور سخت تر می شود؟

دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

خیلی ها بارها وزن کم می کنند اما بعد از مدتی خسته می شوند و رژیم غذایی و فعالیت بدنی شان را کنار می گذارند و دوباره چاق می شوند؛ مانند سوژه «میزگرد تغذیه» این هفته. سرعت کاهش وزن در افراد چاق نباید زیاد باشد. توصیه می شود آنها نیم تا یک کیلوگرم در هفته وزن کم کنند. معمولا کاهش وزن ابتدا راحت تر است اما بعد از مدتی بدن مقاومت می کند. متابولیسم بدن کاهش پیدا می کند و کاهش وزن سخت و مشکل می شود. به همین خاطر افراد از ادامه رژیم و ورزش خسته و دوباره چاق می شوند. این تغییرات وزن و این کاهش و افزایش متناوب عوارض زیادی برای فرد دارد. علت شکست درمان در بیماران چاق، مزمن بودن بیماری و طولانی بودن مدت درمان است. این آقا باید رژیم غذایی اش را حفظ کند، فعالیت فیزیکی اش را افزایش دهد، پیاده روی و ورزش کند و مصرف چربی و مواد پرکالری را کاهش دهد تا بتواند وزن کم کند و وزنش را حفظ کند. بهترین روش این است که با ورزش و رژیم غذایی وزن کم کرد. در صورت لزوم می توان از دارو نیز کمک گرفت. براساس توده بدنی برای درمان چاقی، می توان از رژیم، دارو یا جراحی استفاده کرد. این کار باید بعد از رد بیماری هایی که می تواند باعث چاقی شود، انجام شود.

نگاه فوق تخصص جراحی زانو

کاهش وزن بدون ورزش

منجر به ضعف عضلانی می شود

دکتر علی ترکمان

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

طبق قوانین فیزیک وقتی نیرو به یک سطح کوچک تر وارد می شود چند برابر می شود. وقتی فردی روی یک سطح صاف راه می رود، حدود ۲ تا ۳ برابر وزن بدنش به سطح مفصلی زانو نیرو وارد می شود. این نیرو هنگام دویدن، پریدن و بالاوپایین رفتن از پله، گاهی به ۲۰ تا ۲۵ برابر وزن بدن می رسد. حالا اگر فردی اضافه وزن داشته باشد، زانوها و مفاصل ستون فقرات کمری تحت فشار قرار می گیرند و آسیب می بینند. فشار روی مفصل زانو، آرتروز و ساییدگی زانو و افزایش گودی کمر به علت برآمدگی شکم از عوارض چاقی است. همچنین فشار به مفاصل بین ستون فقرات می تواند باعث تخریب، آرتروز و ساییدگی این مفاصل شود. حتی ممکن است دیسک های بین مهره ای از جای خود خارج شوند و روی نخاع و رشته های عصبی فشار بیاورند. با کاهش وزن فشار روی مفاصل کم می شود. نکته دیگر اینکه اگر کاهش وزن با ورزش همراه نباشد، علاوه بر کاهش بافت چربی، بافت عضلانی هم ضعیف می شود که برای پیشگیری از این مشکل باید رژیم غذایی با ورزش همراه باشد تا عضلات قوی باقی بماند. هرچه عضلات اطراف مفصل قوی تر باشند فشار روی مفصل کمتر است. تقویت عضلات ستون فقرات، ناحیه شکم و پشت ران به کاهش دردهای ستون فقرات و تقویت عضلات ناحیه ران به ویژه عضله چهارسر به کاهش دردهای زانو کمک می کند. توصیه ام به این آقا این است که وزنشان را در حد طبیعی نگه دارند و با نرمش های مناسب، عضلاتشان را قوی کنند. بهترین ورزش برایشان ورزش های هوازی مانند پیاده روی، شنا، راه رفتن در آب و دوچرخه زدن است و باید از ورزش هایی مانند دویدن و پریدن پرهیز کنند.

نگاه متخصص قلب و عروق

رژیم کم چرب، آری

رژیم بدون چربی، نه

دکتر منوچهر قارونی

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

رژیم لاغری روش خاص خودش را دارد. کمتر فرد چاقی است که در طول عمرش بارها رژیم لاغری سخت نگرفته باشد و وزنی حدود ۱۰ تا ۱۵کیلوگرم کم نکرده باشد ولی طی ۲سال نه تنها به وزن قبلی بلکه مقداری هم بیشتر برمی گردد. لاغرشدن ساده است ولی نگهداری وزن در محدوده طبیعی خیلی مشکل است. کاهش وزن ناگهانی که باعث شود به بیمار فشار بیاید و ظرف مدت یک ماه، ۵ یا ۶کیلوگرم یا طی ۲ماه بیشتر از ۱۰کیلوگرم وزن کم شود، خطرناک است و نه تنها باعث ماندن در وزن طبیعی نمی شود، بلکه ریزش شدید مو و سنگ سازی در مجاری صفراوی و کلیه را هم در پی دارد. بهترین نوع رژیم کاهش وزن، رژیمی است که فرد در طول رژیم مصرف چربی اش را کم کند و بتواند وزن کاهش یافته اش را نگه دارد. رژیم های کاهش وزن ناگهانی باعث بی اشتهایی شدید، افسردگی و پریشانی خاطر می شوند و گاهی فرد مجبور می شود به روان پزشک مراجعه کند. مصرف مواد انرژی زا مانند چربی و قند باید به حداقل برسد و مواد پروتئینی و میوه و سبزی استفاده شود. نکته دیگر این است که نمک و چربی نباید به طور کلی حذف شود. داروهایی وجود دارند که باعث دفع چربی می شوند. در حالی که خیلی از چربی ها موجب جذب ویتامین ها می شوند و اینکه چربی مطلقا مصرف نشود، درست نیست. مصرف چربی باید به حداقل برسد و از چربی های غیراشباع استفاده شود. روغن زیتون، هسته انگور و کنجد چون اشباع شده نیستند به مراتب ارزشمندتر هستند. توصیه می کنم برای طبخ غذا بیشتر از مایکروفر و ظرف هایی که بدون روغن غذا را سرخ می کنند، استفاده شود و غذاها به روش آبپز و کبابی طبخ شود.

نگاه روان شناس

شروع از نو

دکتر بهروز بیرشک

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

با توجه به قد و وزن شان، کاملا مشخص است که اضافه وزن زیادی دارند اما نتوانسته اند برنامه کاهش وزن قبلی شان را ادامه دهند اما این مورد را تعمیم می دهند و نتیجه گیری می کنند که اگر دوباره رژیم بگیرند ممکن است دوباره آن را رها کنند و چاق شوند. ایشان نیز نباید برنامه کاهش وزن را به تعویق بیندازد و امروز و فردا کند، بلکه باید انگیزه اش را تقویت و با اراده و پشتکار برنامه کاهش وزن را آغاز کند و بدون فشار و به تدریج وزنش را پایین بیاورد. اگر نمی تواند خودش این کار را انجام دهد، باید از یک مشاور کمک بگیرد. آقای بابانژادی نباید رویایی فکر کند، باید واقعیت را درک کند و به صورت تدریجی به سمت کسب سلامت در حرکت باشد. باید یک هدف قابل دسترس را مشخص و سعی کند در یک مقطع زمانی مشخص به این هدف برسد. با دریافت پاسخ مناسب، انگیزه اش تقویت می شود و به تدریج به هدف می رسد. این آقا باید بپذیرد که خودش مهم ترین عامل است و باید همه تلاشش را در برنامه کاهش وزن انجام دهد.

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره مشکل آقای محمد بابانژادی با حضور دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه دکتر منوچهر قارونی متخصص قلب‌وعروق دکتر علی ترکمان فوق‌تخصص بیماری‌های زانو ‌ دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر بهروز بیرشک روان‌شناس