رفتار جنسی به نوعی بیان کننده این است که شما چه کسی هستید (هویت جنسی)، خودتان را چگونه می بینید (تصویر بدنی)، چگونه خودتان را از نظر جنسی توصیف می کنید و احساسات جنسی تان چگونه است...

بنابراین مفهوم رفتار جنسی بسیار فراتر از آمیزش جنسی است. سرطان می تواند رفتار و روابط زناشویی را تحت تاثیر قراردهد. برخی از انواع سرطان و روش های درمانی آنها، بیش از سایر انواع دیگر باعث کاهش میل جنسی و توانایی فرد برای انجام فعالیت جنسی می شود و برخی بیماران هم به داشتن روابط عاطفی و عمیق بیشتر نیاز پیدا می کنند. این مطلب، اشاره ای دارد به مهم ترین نکاتی که باید درباره سرطان (در این رابطه) همسرتان بدانید.

۱. سرطان از طریق تاثیری که بر وضعیت جسمانی می گذارد، تصویر بدنی فرد را از خودش تضعیف می کند و در نتیجه عزت نفس جنسی و میل و فعالیت جنسی را کاهش می دهد. البته این بیماری با وجود تاثیرات منفی که می تواند بر زندگی زناشویی داشته باشد، گاهی باعث نزدیک شدن زن و مرد و تقویت روابط عاطفی و حمایت آنها از یکدیگر هم می شود. البته این مساله تحت تاثیر عوامل مختلفی چون نوع سرطان، ویژگی های شخصیتی فرد، شکل روابط عاطفی و صمیمانه، منابع حمایتی اجتماعی و عاطفی، توانایی جسمانی یا ضعف جسمانی فرد و... قرار دارد.

۲. اگر بیمار مبتلا به سرطان، به دلیل بیماری و تحت تاثیر فرایند درمانی ، دچار مشکلاتی در روابط زناشویی و عاطفی شود، باید به این نکته توجه داشته باشد که این وضعیت برای همیشه پایدار نخواهد بود و می تواند این وضعیت را تغییر دهد. او باید با همسر، پزشک، اطرافیان و متخصصان دیگر درباره نگرانی هایشان صحبت کند تا بهتر بتواند بیماری را مدیریت کند.

۳. ابتلا به سرطان ممکن است باعث بروز علائم مختلفی از قبیل احساس ضعف، خستگی، تحریک پذیری، زودرنجی، غم و افسردگی، اضطراب و تنش، درد، مشکلات گوارشی مانند اسهال، مشکلات مثانه، مشکلات تنفسی، تغییرات پوستی، ریزش مو، تغییر در هورمون های جنسی و... شود. معمولا با بروز چنین علائمی، بیمار خود را از نظر جنسی هم ناتوان احساس می کند. هرچند ممکن است هر کدام از این علائم به تنهایی بتوانند باعث بروز مشکلاتی در فعالیت جنسی شوند، اما طرز تفکر و احساس بیمار نقش مهمی در مقابله با این مشکلات خواهد داشت. در این بین، بیمارانی که تحت شیمی درمانی و درمان های دیگر قرار دارند، ممکن است در طول دوره درمانی خود که معمولا چند ماه طول می کشد، خستگی و نداشتن انرژی را بیشتر احساس کنند که این مساله باعث آزار آنها می شود. حتی گاهی این خستگی و نداشتن انرژی باعث می شود فرد یا همسرش مجالی برای فکر در مورد روابط جنسی پیدا نکنند. البته برخی مبتلایان معتقدند مقابله با بیماری باعث شده قوی تر از قبل شوند و حتی روابط خود را بازبینی می کنند و برخی رفتارهایشان را تغییر می دهند.

۴. تاثیراتی که سرطان و درمان های آن بر وضعیت ظاهری می گذارد، باعث می شود برخی بیماران تصور کنند جذابیت جنسی سابق را ندارند، دوست داشتنی نیستند یا احساس حقارت و ناتوانی کنند و.... آنها در این شرایط خود را بی ارزش احساس می کنند و رضایت کمتری از خود خواهند داشت. تمام این مسائل باعث کاهش محسوس کیفیت زندگی می شود. برخی مبتلایان هم ممکن است به دلیل بیماری ، توانایی و انرژی لازم را برای رسیدگی به وضعیت ظاهری خود نداشته باشند. نتیجه چنین احساسات منفی ای افسردگی و اضطراب و آشفتگی های ذهنی، هیجانی و روانی و... است. علاوه بر این، باعث کاهش شدید میل جنسی و از بین رفتن تمایل فرد به برقراری روابط زناشویی می شود.

۵. زن و شوهر باید بدانند بروز مشکلاتی در زندگی زناشویی و جنسی کاملا طبیعی است و مدتی طول می کشد تا بتوانند خود را با شرایط پیش آمده وفق دهند، اما می توانند به خوبی همه چیز را مدیریت کنند و فقط به تلاش بیشتری نیاز است. چنین مشکلاتی حتی برای افرادی که هیچ بیماری خاصی ندارند نیز پیش می آید، پس طبیعی است برای کسانی که دچار بیماری ای می شوند اتفاق بیفتد و مهم ترین مساله، ایجاد حس اعتماد در یکدیگر و این احساس است که با وجود مشکلات و مسائل متعدد، می توانند در کنار یکدیگر بمانند.

۶. نقش حمایتی همسران از یکدیگر به ویژه از فردی که مبتلا به سرطان است، تقویت روحیه وی، انجام برنامه هایی بسیار ساده مانند ماساژ، لمس کردن، بوسیدن یا در آغوش گرفتن به میزان زیادی باعث کاهش استرس، اضطراب و مشکلات خلقی بیمار و بهبود روابط طرفین می شود. همسران افراد مبتلا به سرطان باید بر فعالیت های حمایتی و لذت بخش مانند لذت بردن از حضور یکدیگر، در آغوش گرفتن، صحبت، بوسیدن، پرداختن به فعالیت های لذت بخش مانند بازی یا کتاب خواندن و... تمرکز کنند. فراموش نکنید مبتلایان به سرطان از همسرشان انتظار حمایت عاطفی دارند. البته طرف مقابل نیز انتظار دارد همسرش در برابر بیماری و شرایطی که پیش آمده قوی باشد.

۷. هرچند زن و مرد مطمئنا شرایط و سختی ها را درک می کنند، اما گاهی به دلیل مشکلات متعدد و به ویژه نبود یا ناکافی بودن حمایت های عاطفی و مالی، ممکن است به سرعت انرژی و امید خود را از دست بدهند و یکدیگر را مقصر بدانند و انتظارها و توقعات نادرستی از یکدیگر پیدا کنند و این مسائل و بی توجهی به اهمیت روابط عاطفی و صمیمانه، باعث بدتر شدن اوضاع می شود. درنتیجه از یکدیگر بیشتر فاصله می گیرند و صمیمیت و عاطفه از بین می رود و نقش ها تغییر می کند؛ گویی که زن و مرد دیگر هیچ نوع مسئولیت عاطفی در قبال یکدیگر ندارند و در نهایت گسست عاطفی بین آنها ایجاد می شود که ترمیم آن نیز بسیار دشوار خواهد بود. مهم است که زن و شوهر خود را با شرایط وفق دهند و متناسب با آن برنامه ریزی و با یکدیگر گفت وگو کنند، انتظارها و نیازهایشان منطقی باشد و زمانی را به با هم بودن اختصاص دهند.

۸. رفتارهای حمایتی و عاطفی طرف مقابل باعث می شود فرد مبتلا به سرطان، احساس ناتوانی جنسی نداشته باشد و حتی با کمک همسرش به برانگیختگی جنسی کافی برای برقراری روابط جنسی نیز برسد. البته هرچند همه چیز مثل سابق نخواهد بود، اما انتقال این احساس که فرد حتی در شرایط فعلی اش می تواند برای همسرش جذابیت جنسی داشته باشد، باعث افزایش اعتمادبه نفس جنسی او می شود. زوج باید در این ارتباط با یکدیگر به توافق برسند، در مورد ترس ها و نگرانی هایشان با هم صحبت کنند و ترسی از صحبت درباره آنچه دوست دارند یا ندارند، نداشته باشند. اگر حرف زدن درباره مسائل جنسی برایشان سخت است، باید ابتدا درباره احساسی که نسبت به شریک زندگی شان دارند و چیزهایی که از او می خواهند، گفت وگو کنند. آنها می توانند از کمک های متخصصان و اطرافیان و شرایط پیش آمده با وجود تمام مشکلاتش به عنوان فرصتی برای تقویت روابطشان استفاده کنند.

۹. در کنار تاثیراتی که سرطان و درمان آن می تواند بر روابط زناشویی افراد داشته باشد، اگر مسائل مهم دیگری مانند نگرانی های شغلی، نگرانی های مالی و مسائل روزمره مانند نگهداری از فرزندان، مسئولیت های اجتماعی و... به شکل مناسب مدیریت نشوند، می توانند زندگی را برای فرد پراسترس و نگران کننده کنند. استرس و اضطراب نیز بر روابط زناشویی تاثیر منفی می گذارد. گاهی مبتلایان مجبورند به دلیل ابتلا به بیماری کارشان را ترک کنند و به دنبال منابع مالی دیگری برای تامین مخارج زندگی و درمان خود باشند و اگر نتوانند این کار را انجام دهند، در روابط زناشویی، عاطفی و خانوادگی هم دچار مشکل خواهند شد.

۱۰. سرطان و تاثیرات جانبی درمان آن گاهی انجام فعالیت های روزمره را با مشکلات متعددی مواجه می کند، به ویژه اگر زوجی صاحب فرزند یا فرزندانی نیز باشند. این مساله علاوه بر استرس هایی که ایجاد می کند، باعث می شود فرد فرصت، انرژی و توانایی کافی برای پرداختن به مسائل عاطفی و روابط زناشویی نداشته باشدکه در نهایت باعث بروز نارضایتی های زناشویی و عاطفی می شود. بنابراین مهم است که همسران سعی کنند زمانی را برای صحبت در این باره اختصاص دهند و درباره نگرانی ها و دغدغه هایشان با هم صحبت کنند.

دکتر غلامحسین قائدی

روان‌پزشک، دانشیار دانشگاه شاهد و عضو گروه پژوهشی خانواده و سلامت جنسی