در قرآن و روایات، نشانه های زیادی برای مومنان، پرهیزکاران و اهل بهشت، ذکر شده است. در این مقال به برخی از آنها اشاره می شود. ۱. ایمان، هجرت و جهاد: «الَّذینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فی سَبیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَه عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ»[۱]؛ کسانی که ایمان آورده و به خاطر خدا هجرت کرده و در راه او با اموال و جان خود، جهاد کردند، مقام بزرگی در نزد خدا دارند و پیروز و رستگارند.۲. اطاعت از خدا و پیامبر: «وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَخْشَ اللَّهَ وَ یَتَّقْهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ»[۲]؛ کسانی که از خدا و پیامبرش اطاعت می کنند و از خدا ترس و خشیت دارند و پرهیزکارند، اهل رستگاری اند.۳. ترس از خدا، توکل، اقامه نماز و انفاق: «إِنَّمَا الْمُوْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبهُمْ وَ إِذَا تُلِیَتْ عَلَیهْمْ ءَایَاتُهُ زَادَتهْمْ إِیمَانًا وَ عَلیَ رَبِّهِمْ یَتَوَکلَّونَ* الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوه وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ* أُوْلَئکَ هُمُ الْمُوْمِنُونَ حَقًّا لهَّمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَه وَ رِزْقٌ کَرِیم»؛[۳] مومنان، تنها کسانی هستند که هر گاه نام خدا برده شود، دل هاشان ترسان می گردد و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می شود، ایمانشان فزون تر می گردد و تنها بر پروردگارشان توکل دارند. آنها که نماز را برپا می دارند و از آنچه به آنها روزی داده ایم، انفاق می کنند. (آری)، مومنان حقیقی آنها هستند، برای آنان درجاتی (مهم) نزد پروردگارشان است و برای آنها، آمرزش و روزی بی نقص و عیب است. ۴ امانت داری و تعهد به پیمان: «وَ الَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ رَاعُون»؛[۴] مومنان کسانی هستند که امانت ها و عهد و پیمانشان را مراعات می کنند.۵. وحدانیت و تقید به حدود الهی: «وَ الَّذینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتی حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ لا یَزْنُون»؛[۵] کسانی که غیر از خدا، کسی را عبادت نمی کنند و انسان هایی را که خدا خونشان را محترم شمرده، نمی کشند و زنا نمی کنند.

جایگاه بهشتیان

بهشتیان در محیطی مملو از صلح و صفا و عشق و محبت بر تخت های بلندی که کاملاً به اطراف اشراف دارد: فِیهَا سُرُرٌ مَّرْفُوعَه (غاشیه، آیه ۱۳) و روی آنها فرش های گرانبهایی گسترده اند: وَزَرَابِیُّ مَبْثُوثَه (غاشیه، آیه ۱۶) و بالش هایی به ترتیب و منظم بر آنها چیده شده است: وَنَمَارِقُ مَصْفُوفَه (غاشیه، آیه ۱۵) روبه روی یکدیگر تکیه زده اند: مُتَّکِئِینَ عَلَیْهَا مُتَقَابِلِینَ (واقعه، آیه ۱۶) و به تماشای نعمت های عظیم الهی مشغول اند: عَلَی الْأَرَائِکِ یَنظُرُونَ (مطففین، آیه ۲۳) سریر تختی است که سرور و شادی در استفاده از آن مورد نظر است و بلند بودن این تخت هم اشاره به جایگاه بلند بهشتیان دارد یعنی وقتی بر آن تکیه می زنند مجموع زیبایی های اطراف، زیر نظر آنهاست و نیز اشاره ای است به پایگاه رفیع و مقام و مرتبه والای آنان و روبه رو نشستن آنان نیز نشانه نهایت انس و حسن معاشرت و صفای باطن ایشان است.

برخی اوصاف بهشت در روایات

رسول اکرم صلی الله علیه و آله:اَلجَنَّه بَناوُها لَبِنَه مِن فِضَّه وَلَبِنَه مِن ذَهَبٍ وَمِلاطُهَا المِسکُ الأَذفَرُ وَحَصباوُهَا اللّولوُ وَالیاقوتُ وَتُربَتُهَا الزَّعفرانُ...؛ ساختمان بهشت خشتی از نقره و خشتی از طلاست، گِل آن مُشک بسیار خوشبو و سنگریزه آن لؤلؤ و یاقوت و خاک آن زعفران است.... (نهج الفصاحه، ح ۱۳۲۷)امام صادق علیه السلام:اِنَّ اَدنی اَهلِ الجَنَّه مَنزِلاً لَو نَزلَ بِه الثّقَلانِ الجِنُّ وَالاِنسُ لَوَسِعَهُم طَعاما وَشَرابا وَلایَنقُصُ مِمّا عِندَهُ شَی ءٌ؛کمترین فرد بهشت چنان است که اگر جن و انس میهمان او شوند همه را با خوردنی و آشامیدنی پذیرایی کند و از آنچه دارد چیزی کم نشود.(بحارالأنوار، ج۸، ص۱۲۰، ح۱۱) امام علی علیه السلام:لَذّاتُها لاتُمَلُّ وَمُجتَمِعُها لایَتَفَرَّقُ وَسُکّانُها قد جاوَروا الرَّحمنَ وَقامَ بَینَ اَیدیهِمُ الغِلمانُ بِصِحافٍ مِن الذَّهبِ فیها الفاکِهَه والرَّیحانُ؛ لذت ها و خوشی های بهشت دل را نمی زند، انجمن آن از هم نمی پاشد، ساکنانش در پناه خدای رحمانند و در برابر آنان غلامانی با طبق های زرین پر از میوه و گل های خوشبو ایستاده اند. (امالی طوسی، ج۱، ص۲۹، ح۳۱).رسول اکرم صلی الله علیه و آله:وَالَّذی نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لاتَدخُلُوا الجَنَّه حَتّی تُومِنوا وَلا تُومِنوا حَتّی تَحابّوا اَفَلا اُنَبِّئُکُم بِشَیْ ءٍ اِذا فَعَلتُموهُ تَحابَبتُم؟ اَفشُوا السَّلامَ بَینَکُم؛به خدایی که جان محمد در دست (قدرت) اوست به بهشت نمی روید تا مومن شوید و مومن نمی شوید تا یکدیگر را دوست بدارید، آیا می خواهید شما را به چیزی خبر دهم که با انجام آن، یکدیگر را دوست بدارید؟ سلام کردن بین یکدیگر را رواج دهید. (نهج الفصاحه، ح ۱۵۵۵)