صدای جیغش همیشه تو گوشمه. از وقتی چند ماهش بود، هر وقت گرسنه می شد، با صدای بلند جیغ می زد. کم کم که بزرگ تر شد، صدای جیغش هم انگار گوش خراش تر شد...
مادرم می گفت هر وقت جیغ می زنه، دعواش کن. یکی از دوستانم هم توصیه کرد هر وقت پسرت جیغ و فریاد راه انداخت، تو با صدای بلند تر فریاد بزن تا صدایش را بیاورد پایین، اما پیشنهاد همسرم این بود که زود بغلش کن و خواسته اش را برآورده کن. باوجود همه این توصیه ها، هنوز نمی دانم برخورد مناسب با جیغ پسرم چیست؟ شاید یکی از دغدغه های اصلی والدین نیز همین موضوع باشد که چگونه باید با رفتارهای آزاردهنده کودکشان مانند جیغ زدن برخورد کنند. در واقع بسیاری از رفتارهای کودکان معانی خاصی دارد که برخی والدین نمی توانند آن را درک کنند. دکتر کتایون خوشابی، فو ق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان درمورد علت های جیغ بچه ها و نحوه برخورد با آن برایمان توضیح داده اند.
جیغ زدن بچه ها در سنین مختلف چه دلایلی دارد؟
معمولا در هر سنی جیغ زدن معنا و مفهوم متفاوتی دارد. مثلا در سنین زیر یک سال، جیغ زدن می تواند راه ارتباطی شیرخوار با مادرش باشد. در حقیقت کودک با این کار نشان می دهد خواهان ارتباط با مادر است. بعد از ۳ تا ۴ ماهگی، این جیغ ها ممکن است همراه با گریه باشد و معمولا کودک در زمان خستگی، گرسنگی، درد یا کثیف بودن پوشک جیغ می زند. اغلب یک مادر آگاه می تواند تشخیص دهد گریه های مختلف کودک زیر یک سال چه مفهومی دارد. به طور کلی گریه همراه با جیغ این کودک به دلیل اتفاقی است که برایش افتاده و برای برقراری ارتباط با والدین خود به خصوص مادر جیغ می زند اما از سنین ۱۵ ماهگی که سخت ترین سن تربیت کودک است و به آن سنین نوپایی گفته می شود، کودک یک سلسله رفتار که آن را «قشقرق» می نامیم، بروز می دهد. این رفتار شامل جیغ زدن، فریاد کشیدن، پا به زمین کوبیدن، سر به زمین یا دیوار زدن همراه با گریه است. قشقرق به پا کردن معمولا از سنین ۱۵ ماهگی شروع می شود و تا ۳ سالگی ادامه پیدا می کند و اغلب به منظور دستیابی به خواسته ای است که والدین در مقابل آن پافشاری می کنند. در این سنین جیغ به دلیل بیماری، گرسنگی و تشنگی نیست.
می توان گفت در برخی مواقع جیغ زدن کودک فقط برای جلب توجه و محبت والدین است؟
بله، در سنین ۲ تا ۳ سالگی که سن استقلال طلبی کودکان است و تصور می کنند مرکز همه دنیا هستند و همه باید به آنها توجه کنند، ممکن است کودک بی دلیل جیغ و فریاد راه بیندازد تا توجه دیگران را به خودش جلب کند. در این موارد والدین باید زمانی که کودک به دلیل ناموجه، جیغ و فریاد راه می اندازد، به او بی توجه باشند، چون اگر هر زمانی که قشقرق به راه انداخت والدین خواسته اش را برآورده کنند، یاد می گیرد، با این روش می تواند توجه و محبت آنها را به دست آورد و این رفتار در او تقویت می شود. والدین باید توجه و محبت کافی به فرزندشان داشته باشند به خصوص در زمان هایی که رفتار مناسب دارد ولی هنگامی که بی مورد جیغ می زند، به او توجه نکنند.
آیا جیغ و فریاد راه انداختن کودکان می تواند نشانه بیماری یا اختلال رفتاری باشد؟
نه ، به طور طبیعی کودکان بین سنین ۱۵ ماهگی تا ۳ سالگی قشقرق به پا می کنند و جیغ و فریاد راه می اندازند که نمی تواند نشانه اختلال، بیماری یا ناهنجاری رفتاری باشد. در حقیقت طرز رفتار والدین می تواند رفتار کودک را تنظیم کند. بعد از ۵/۳ سالگی جیغ و فریاد کودک کمتر و کمتر می شود.
چگونه باید با جیغ های کودکان در سنین مختلف برخورد کنیم؟
قبل از یک سالگی چون جیغ و گریه کودک برای برقراری ارتباط با والدین است و خواهان احساس امنیت است، توصیه می شود تا شروع به جیغ زدن کرد، مادر او را در آغوش بگیرد. این کار باعث می شود ارتباط کودک با مادر همراه با احساس امنیت و دلبستگی بیشتری شکل بگیرد. مطالعه ها نشان داده است در آغوش گرفتن کودک به کم کردن جیغ و فریاد او کمک می کند و باعث می شود کودک شیرخوار احساس آرامش و اطمینان کند بنابراین توصیه می شود وقتی کودک زیر یک سال شروع به گریه می کند، سریع او را در آغوش بگیرید و خواسته اش را پاسخ دهید اما از سن یک سالگی به بعد، پاسخ به جیغ و فریاد کودک باید کمتر و با تاخیر صورت گیرد. از ۱۵ ماهگی به بعد که سخت ترین سن برای تربیت بچه هاست، اگر والدین به خواسته کودک «نه» می گویند، بعد از جیغ و فریاد کودک هم نباید خواسته اش را برآورده کنند. بهتر است حواس او را پرت کنند و این کار موثر واقع می شود و مساله به خوبی و خوشی تمام خواهدشد. کودکان راحت ، خوش خلق هستند، انعطاف پذیرند و واکنششان به محرک ها طبیعی است و با اطرافیان راحت ارتباط برقرار می کنند. در مجموع مدیریت رفتار این بچه ها برای والدین ساده است، اما در مورد کودکان دشوار قضیه سخت تر می شود و ممکن است به هیچ وجه حواسشان پرت نشود. کودکان سخت معمولا ۱۰ درصد کودکان را تشکیل می دهند، بدخلق و بدقلق و غیرقابل پیش بینی هستند و انعطاف پذیر نیستند. در این شرایط والدین باید با یکدیگر هماهنگ باشند و برای کودک نقش بازی کنند و نباید به جیغ کودک توجه کنند. وقتی بارها و بارها این بی توجهی والدین تکرار شود، کودک یاد می گیرد از درخواست نامعقول خود دست بردارد و نمی تواند نظر والدین را تغییر دهد.
آیا بی توجهی به کودک هنگام جیغ زدن باعث لجبازی او نمی شود؟
بدیهی است در همه موارد توصیه نمی شود که والدین در مقابل خواسته کودک مقاومت کنند و به او بی توجه باشند. از سن ۲ سالگی که سن لجبازی کودک هم هست، اگر بیشتر خواسته های او با واکنش منفی والدین مواجه شود و به همه خواسته هایش«نه» بگویند، طبیعتا لجبازی اش بیشتر می شود. والدین آگاه می توانند تشخیص دهند کدام خواسته فرزندشان را باید پاسخ دهند و در چه مواردی «نه» بگویند. در حقیقت داشتن مهارت های فرزند پروری در اینجا به والدین کمک می کند. اگر این مهارت ها را کسب نکرده اند یا قادر به کنترل فرزند خود نیستند، بهتر است از روان پزشک کودک کمک بگیرند.
برخی والدین تصور می کنند دعواکردن کودک یا دادزدن با صدای بلند تر بر سر او باعث می شود دیگر جیغ نزند.
نه، دعوا کردن یا پرخاشگری هنگامی که کودک رفتار پرخاشگرانه نشان می دهد، رفتار پرخاشگرانه او را تشدید می کند. روش های تنبیهی دیگر مانند محروم کردن کودک معمولا در سنین بالاتر استفاده می شود، بنابراین برای ادب کردن یا ساکت کردن کودکی که جیغ می زند، پرخاشگری یا دادزدن راه حل مناسبی نیست.