صرف نظر از علاقه افراد، محتوای مطالب هر کتاب از عوامل موثر در ادامه دادن به مطالعه آن محسوب می شود. به بیان دیگر کتاب هایی که دارای عنوان، محتوا و روند پر جاذبه ای است یا مطالب کاربردی و مفیدی برای بیشتر مردم دارد، یعنی موضوعات یا مسائلی را مورد بررسی قرار می دهد که بسیاری از مردم با آن درگیر هستند، مخاطب خود را بهتر جذب می کند.

اگر بخواهیم نگاهی به کتاب های پر مخاطب بیندازیم قطعا کتاب های روان شناسی از آن دسته کتاب های بسیار پرطرفدار محسوب می شود، به گونه ای که نوبت چاپ اغلب این کتاب ها به عددهایی مانند ۲۰، ۳۰ و حتی ۶۰ می رسد، حتی کتابفروشان نیز همیشه بهترین و برجسته ترین مکان را در قفسه کتاب هایشان برای کتاب های روان شناسی با موضوعات متنوع در حوزه کودک، زناشویی، دوست یابی، موفقیت، کسب مهارت های زندگی و حل مشکلات عاطفی در نظر می گیرند.

اما نکته مهم در مورد کتاب های روان شناسی، اثر بخشی یا بی اثر بودن مباحث و آموزه های آنها بر خوانندگان شان است، به طوری که در بسیاری موارد به نظر می رسد اشتیاق نسبت به مطالعه این دسته از کتاب ها در حد خرید آن یا خواندن یک یا دو فصل از یک کتاب چند فصلی خلاصه می شود. در چنین شرایطی نه تنها بهره گیری مفید و کاربردی از توصیه های روان شناسانه بعید به نظر می رسد، بلکه بتدریج و با تکرار این روند نوعی تردید نیز نسبت به موثر بودن مباحث روان شناسی در قالب کتب منتشر شده در این حوزه در کتابخوان های غیرحرفه ای ایجاد می شود.

● وقت کافی برای مطالعه کتاب ندارم

شاید بسیاری تصور کنند برنامه ریزی برای مطالعه کتاب فقط معطوف به کتاب های درسی دوران دانش آموزی یا دانشجویی است، اما واقعیت آن است که نداشتن برنامه ریزی برای مطالعه کردن جزو مشکلاتی است که به رهاکردن کتاب ها می انجامد.

دکتر مهرنوش دارینی، روان شناس و مشاور خانواده در گفت وگو با جام جم می گوید: کم حوصله بودن افراد یکی از مواردی است که تاثیر مستقیمی بر نیمه کاره ماندن کارهایشان دارد. به بیان دیگر برخی از افراد توانایی مطالعه کردن در زمان های طولانی را ندارند.

حتی برخی از افراد به خرید کتاب علاقه نشان می دهند، اما چون در قبال خواندن کتاب احساس مسئولیت نمی کنند، بنابراین فقط به خرید کتاب می پردازند و به این بخش از نیاز خود توجه می کنند. بنابراین تقویت حس مسئولیت در قبال خواندن کتاب می تواند نقش موثری در پایان رساندن آن داشته باشد.

وی ادامه می دهد: نداشتن حس مسئولیت در قبال خواندن کتاب های خریداری شده، کم حوصله بودن افراد، نداشتن انگیزه های درونی کافی و پایدار، نبود محتوای جذاب در کتاب و نداشتن برنامه ریزی برای مطالعه جزو عواملی است که باعث به اتمام نرساندن مطالعه یک کتاب می شود.

● گرایش به کتب روان شناسی

از آنجا که خدمات روان شناسی و مشاوره به صورت فردی، زوج، خانواده و گروهی ارائه می شود، کتاب هایی که در زمینه روان شناسی وجود دارد نیز می تواند به هرکدام از این مباحث ارتباط پیدا کند؛ اما بنا بر بررسی روان شناسان برخی از موضوعات روان شناسی در قالب این کتاب ها بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد.

دکتر دارینی با اشاره به این موضوع می گوید: مقابله با مسائل روحی و روانی مانند اضطراب، استرس، افسردگی، خشم و پرخاشگری، انتخاب رشته تحصیلی، حل مشکلات و استرس های شغلی، حل مشکلات ارتباطی، انتخاب همسر، درمان مشکلات زناشویی و شیوه های تربیت فرزندان از موضوعاتی است که خوانندگان کتب روان شناسی به آن علاقه و توجه نشان می دهند.

● کتاب درمانی؛ کمک به درمان های روان شناسی

روان شناسان تاکید می کنند کتاب خواندن می تواند بخشی از روند درمان و شفابخشی در زمینه جسمی و روانی باشد. به همین دلیل در خدمات روان شناسی و مشاوره نیز تکنیکی به نام کتاب درمانی وجود دارد. در واقع کتاب درمانی روشی است برای سرعت بخشیدن به بهبود روند درمان افرادی که به مشاوران روان شناس مراجعه می کنند.

نکته: یک مشاور روان شناس مسئول ایجاد انگیزه در مراجعانش و تامین فرصت لازم برای خواندن بخش ها یا کتاب های انتخاب شده و همچنین ادامه بحث و گفت وگو درباره موضوع مورد بحث است

دکتر دارینی با تاکید بر این که کتاب درمانی باعث می شود فرد به شناخت بهتری در زمینه مسأله ای که با آن روبه رو شده دست یابد، می گوید: کتاب های روان شناسی به فرد کمک می کند تا او دریابد، تنها کسی نیست که با مشکلی مواجه شده که ریشه روحی و روانی دارد. همچنین می تواند آگاه شود که دیگران برای حل مسائل خود از چه روش هایی استفاده کرده اند و به شناخت بیشتری نسبت به ویژگی های درونی خودش و راه حل های جایگزین برای حل مشکلاتش دست یابد؛ اما نکته مهم اینجاست که از طریق مطالعه کتاب ممکن است بتوانیم از لایه های درونی ناخودآگاه مان آگاه شویم، ولی با کمک مشاور قادر به بروز آنها در بخش خودآگاه ذهن مان خواهیم بود.

به گفته دکتر دارینی، مشاور و روان شناس نقشی کلیدی در هدایت تکنیک کتاب درمانی دارد. به بیان دیگر یک مشاور روان شناس مسئول ایجاد انگیزه در مراجعانش و تامین فرصت لازم برای خواندن بخش ها یا کتاب های انتخاب شده و همچنین ادامه بحث و گفت وگو درباره موضوع مورد بحث است.

این روان شناس اضافه می کند: توجه داشته باشید که کتاب درمانی به عنوان راهی برای بهبود روند درمان و همکاری میان درمانگر و شخص مراجعه کننده در نظر گرفته می شود و تنها راهکار برای درمان اختلال ها و مشکلاتی که به خاطر آنها مراجعه کرده اید، نیست بلکه نقش مکمل دارد.

این روش درمانی در مورد کسانی موثر است که به کتاب خواندن علاقه داشته باشند. فردی که با کتاب و مطالعه انس ندارد، نه تنها قادر به استفاده از این ابزار برای حل مشکلات خود، بلکه شاید اجبار به خواندن عامل تشدید اضطراب او شود و حتی در پاره ای از موارد ممکن است به دلیل این که در تکالیف او مطالعه کتاب خاصی در نظر گرفته شده بوده، دیگر برای ادامه درمان مراجعه نکند.

● کتاب های روان شناسی برای چه کسانی مفید است؟

روان شناسان معتقدند که برخی از مشکلات و مسائلی که با آن روبه رو هستید در سطحی است که می توانید از مطالعه کتاب ها بهره ببرید، اما لازم است بدانید بسیاری از مشکلات با ریشه های روان شناسانه نیاز به مداخلات حرفه ای زیر نظر روان شناسان و مشاوران دارد؛ بنابراین انتظار نداشته باشید که با مطالعه می توانید به یک درمانگر تبدیل شوید. مطالعه کتب روان شناسی برای افزایش دانش و جهان بینی افراد مفید است، اما برای همه کاربرد ندارد.

به بیان دیگر برای یادگرفتن و کسب مهارت های مختلف علاوه بر کتاب نیاز است تا در کارگاه های آموزشی که در آن زمینه خاص برگزار می شود، شرکت کنید. در واقع در مورد برخی مشکلات روان شناختی و روحی نیز نمی توان گفت که با مطالعه می توان مشکلات را درمان کرد.

● چگونه از کتاب های روان شناسی بهره ببریم؟

اگر شما جزو کسانی هستید که خواندن کتاب را نیمه کاره رها نمی کنید، اولین گام شناسایی کامل موضوعی است که می خواهید در مورد آن اطلاعات بیشتری کسب کنید یا قصد بهبود بخشی و درمان آن را دارید.

دکتر دارینی به این دسته افراد توصیه می کند: باید هدفتان را از خرید کتاب مشخص کنید. مثلا در مشاوره زوج یابی شما با کتاب هایی در زمینه انتخاب همسر، حل مشکلات زناشویی و... برخورد می کنید که برای انتخاب همسر یا حل مشکلاتتان از آن کتاب ها بهره ببرید. یکی از راه های معمول مطالعه فهرست مطالب موجود در کتاب است. برخی از کتاب های روان شناسی، بخشی را به ارائه راهکارهای عملی اختصاص داده اند که اگر در فهرست مطالب با راهکارهای آموزشی ـ درمانی روبه رو شدید برایتان آموزنده خواهد بود.

این روان شناس ادامه می دهد: دومین مسأله به کارگیری راهکارهای ارائه شده در کتاب هاست. متاسفانه افراد فقط گرایش به خریدن کتاب دارند، ولی آن را بدرستی نمی خوانند و مدعی هستند که کتاب را خوانده اند، اما اثربخش نبوده است. باید بدانید کسب مهارت های زندگی و حل کردن مشکلات مسأله ای است که نیاز به تمرین و تکرار دارد؛ اما متاسفانه افراد در زمینه اکتساب مهارت ها از تلاش پایینی برخوردارند و به دلیل عجول بودن، انتظار معجزه سریع الوقوع را دارند و در نهایت عنوان می کنند که کتاب کارآمد و موثر واقع نشده است.

پس فراموش نکنید که نداشتن هدف صحیح در انتخاب کتاب، مرتبط نبودن هدف شما از خرید کتاب با محتوای آن، داشتن انتظار درمان از مطالعه صرف کتاب، داشتن انتظار نتیجه بخشی سریع، نداشتن پیگیری در انجام تکالیف بیان شده و تمرکز نداشتن روی مطالبی که عنوان شده به اثربخش نبودن یک کتاب روان شناسی منجر می شود.

● بهره بردن از کتب روان شناسی

ـ در انتخاب کتاب های الهام بخش و روان شناسی از منابع معتبر اطلاعات کسب کنید.

ـ در یک دفترچه یادداشت نکات کلیدی و مهمی را که از مطالعه کتاب به دست آورده اید، یادداشت کنید.

ـ یک ارزیابی درونی داشته باشید و صادقانه یادداشت کنید که مطالب کتاب را چقدر در زندگی روزمره به کار برده اید.

ـ شیوه چیدمان کتابخانه یا محلی که کتاب های روان شناسی خود را در آنجا قرار می دهید، تغییر دهید: سه بخش را در نظر بگیرید. کتاب های خوانده شده، کتاب های نیمه کاره، کتاب های خوانده نشده

ـ از خرید بیش از حد کتاب خودداری کنید.

ـ در مواقع لزوم به یاد داشته باشید که مطالب کتاب نیاز به کمک و یاری مشاور یا روان شناس دارد.