امروز روز جهانی دیابت است؛ روزی که قرار است متخصصان و رسانه ها اطلاعاتی به مردم بدهند تا آگاهی شان نسبت به این بیماری افزایش یابد.
آن طور که سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند اکنون بیش از ۳۴۶ میلیون نفر در سراسر جهان به دیابت مبتلا هستند که این تعداد می تواند تا سال ۲۰۳۰ بیش از دو برابر شود.
اما در این میان نکته حائز اهمیت آن است که تمام افراد باید در مورد این بیماری اطلاعات بیشتر و دقیق تری داشته باشند؛ اطلاعاتی که می تواند به آنها کمک کند زندگی راحت تر و بی دردسری را پشت سر بگذارند.
شاید یکی از مهم ترین و در عین حال ساده ترین نکاتی که نه تنها بیماران مبتلا به دیابت، بلکه تمام افراد باید نسبت به آن آگاه باشند، نقش ورزش و تغذیه صحیح در پیشگیری و کنترل این بیماری است؛ نکته ای که متأسفانه گاهی نادیده گرفته می شود و در برخی موارد نیز برداشت صحیحی از آن صورت نمی گیرد.
دکتر مسعود رحمانیان، فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم در گفت وگو با جام جم می گوید: پیروی از یک رژیم غذایی صحیح، یکی از مهم ترین نکاتی است که بیماران مبتلا به دیابت باید در نظر داشته باشند. در این میان، خیلی ها مصرف برخی مواد غذایی را به طور کلی ممنوع می کنند، در حالی که عده ای هم براین باورند که از همه چیز می توان استفاده کرد، ولی به اندازه. اما واقعیت آن است که هیچ ممنوعیتی در مورد مصرف مواد غذایی برای بیماران مبتلا به دیابت وجود ندارد؛ به این معنا که فرد دیابتی می تواند از هر ماده غذایی استفاده کند، ولی به مقدار کمتر از حدی که افراد غیر دیابتی مصرف می کنند.
● شاید قند خونتان بالاست
بیماری قند یا دیابت، بیماری مزمنی است که در نتیجه اختلال در تولید یا عملکرد انسولین در بدن به وجود می آ ید. در دیابت نوع یک که میان بچه ها، افراد جوان(کمتر از ۳۰ سال) و کسانی که لاغر هستند، شایع تر است، بدن فرد قادر به تولید انسولین نیست. اما دیابت نوع دو بیشتر میان افراد میانسال و کسانی که چاق تر هستند، بروز می کند، علت اصلی بروز این نوع بیماری نیز مقاومت بدن نسبت به انسولین است.
اما دیابت بیماری مرموزی است؛ به این معنا که ممکن است فرد مبتلا به آن، سال ها پس از شروع بیماری با هیچ نشانه ای روبه رو نشود و زمانی بیماری اش را تشخیص دهند که عوارض آن ایجاد شده است. پس می توان گفت در بسیاری از مواقع، دیابت بدون هیچ نشانه خاصی ایجاد می شود و فقط به کمک آزمایش های دوره ای می توان به وجود این بیماری پی برد.
با توجه به این موضوع، بیماری معمولاً با تاخیری چند ساله تشخیص داده می شود و اغلب بیماران علائم اولیه خاصی ندارند. با این حال، افرادی که در شروع بیماری با افزایش شدید قند خون روبه رو می شوند، ممکن است دچار پرنوشی و پرادراری شوند. علاوه بر این، کاهش وزن، خشکی دهان، زخم شدن پا(زخمی که دیر خوب می شود) و بروز اختلالاتی در کارکرد کلیه یا چشم نیز از جمله مشکلاتی است که می تواند علامت بروز دیابت باشد.
این پزشک متخصص توصیه می کند همه افراد بالای ۴۵ سال، هر سه تا پنج سال یک بار برای تشخیص بیماری دیابت آزمایش دهند و افرادی که سن شان کمتر از ۴۵ است نیز در صورتی که چاق هستند یا سایر عوامل خطر را دارند نسبت به این موضوع حساس باشند.
● محدودیت داریم، ولی ممنوعیت نه!
به گفته دکتر رحمانیان، بهتر است همه افراد و بویژه مبتلایان به دیابت، تعداد وعده های غذایی را افزایش داده و حجم غذا در هر وعده را کاهش دهند بنابراین در صورتی که بیمار از رژیم غذایی صحیح پیروی کند و ورزش منظم را در نظر داشته باشد، تزریق انسولین یا مصرف قرص هایی که پزشک برایش تجویز کرده است نیز تاثیر بیشتری خواهد داشت.
وی با اشاره به مصرف متعادل کربوهیدرات ها می گوید: سوالاتی که در مورد تغذیه صحیح برای بیماران ایجاد می شود، بیشتر مربوط به مصرف کروبوهیدرات هاست که در موادی مانند نان، برنج و میوه ها وجود دارد. بعضی از بیماران تصور می کنند چون فقط هفته ای یک بار از برنج استفاده می کنند مشکلی برایشان ایجاد نخواهد شد؛ در حالی که شاید مصرف مقدار زیاد برنج در همان یک مرتبه هم قند خون آنها را از کنترل خارج کند بنابراین باز هم تاکید می شود ممنوعیتی در زمینه مصرف این مواد وجود ندارد، ولی محدودیت داریم به این معنا که بیمار مبتلا به دیابت نباید بیش از پنج یا شش قاشق برنج در هر وعده غذایی مصرف کند. چنانچه این برنج به صورت غذاهایی شیرین مانند شیرین پلو تهیه شده باشد، میزان مصرف باید متناسب با مقدار آن تعیین شده و کاهش یابد.
به گفته این متخصص غدد هدف از رعایت رژیم غذایی صحیح این است که قند خون فرد را در وضعی ثابت و متعادل حفظ کنیم تا نوسان نداشته باشد. همچنین به کمک داروها نیز این وضع ثابت را به محدوده نرمال می رسانیم.
● با ورزش، قند خون را کنترل کنید
وقتی صحبت از ورزش بیماران مبتلا به دیابت می شود، خیلی ها تصور می کنند دیابتی ها نمی توانند براحتی ورزش کنند و باید نکاتی را در نظر داشته باشند تا ورزش بدون کوچک ترین مشکلی به پایان برسد.
دکتر رحمانیان درباره برنامه ورزشی این بیماران توضیح می دهد: افرادی که به دیابت نوع دو مبتلا هستند، معمولاً محدودیت خاصی در مورد زمان بندی برنامه ورزشی شان ندارند. با این حال، توصیه می شود این افراد حتماً پیش از شروع ورزش با پزشک متخصص مشورت کنند و این موضوع بخصوص زمانی که فرد با مشکلات قلبی روبه رو باشد نیز اهمیت ویژه ای می یابد.
به گفته وی بیماران مبتلا به دیابت باید تقریباً پنج روز در هفته و هر روز ۳۰ دقیقه ورزش کنند. البته لازم نیست برنامه ورزشی خیلی شدید باشد و فعالیت هایی مانند پیاده روی سریع نیز می تواند به آنها کمک کند. بنابراین باید در نظر داشته باشید ورزش نه تنها به کنترل بهتر قند خون بیمار کمک می کند، بلکه موجب کاهش عوارض قلبی، عروقی دیابت هم می شود و برای تنظیم فشار خون و وزن بیمار نیز بسیار مفید است.
دکتر رحمانیان درباره ورزش بیماران مبتلا به دیابت نوع یک یا نوع دو که انسولین تزریق می کنند، می گوید: این افراد باید پیش از شروع ورزش قند خون خود را اندازه بگیرند و در صورتی که میزان قند خون آنها کمتر از صد یا بیشتر از ۲۵۰ باشد، نباید ورزش کنند. در ضمن اگر ورزش بیشتر از یک ساعت ادامه دارد نیز حتماً باید بین ورزش قند خون خود را اندازه بگیرید تا میزان آن افزایش یا کاهش نیابد