چای سبز، کارنیتین، قرص slim quick، قرص سرکه سیب، قرص ونوستات، زنولیپ و... این اسم ها برایتان آشنا هستند؟ شما هم چاق هستید یا اضافه وزن دارید و دنبال راهی برای کاهش وزن می گردید؟

مطالعات انجام شده در کشورمان نشان می دهد که ۵۰ درصد مردان و ۶۶ درصد زنان بالای ۴۰ سال کشور دچار اضافه وزن و چاقی هستند. پس خیلی دور از ذهن نیست که همه دورو بری هایمان مدام دنبال بهترین و البته کوتاه ترین راه لاغری باشند؛ چربی سوزها!

شاید شما هم این نوع داروها را بدون مراجعه به پزشک و با اعتماد به تعریف های دهان به دهان اطرافیان مصرف کرده و هیچ وقت هم به مورد تایید بودن شان دقت نکرده باشید اما بد نیست بدانید که بیشتر چربی سوزها حاوی آمفتامین هستند و عوارض جانبی فراوانی مانند پریشانی افکار، تمایل به خودکشی، اختلالات دریچه قلب و مشکلات کبدی را در برخی مصرف کنندگان ایجاد می کنند؛ بنابراین به سادگی نمی توانند مجوز تولید انبوه و عرضه در بازار مصرف را بگیرند. پس بهتر است کمی محتاط تر عمل کنید و حداقل دنبال مصرف داروهای مجاز باشید.

مدتی پیش سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) بعد از ۱۳سال به قرص چربی سوزی به نام «بلویک» (Belvic) مجوز داد؛ البته این اولین باری بود که یک داروی لاغرکننده توانست از هفت خان صدور مجوز سازمان دولتی غذا و داروی ایالات متحده بگذرد.

با انتشار این خبر، ما هم بی مناسبت ندیدیم که نظر چند تن از متخصصان کشورمان را در مورد قرص های لاغری یا به اصطلاح «چربی سوزها» بدانیم.سراغ دکتر محمد هاشمی، متخصص تغذیه و دبیر انجمن پیشگیری از چاقی، دکتر رضا راست منش، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دکتر حسین دلشاد، فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم رفتیم.

● چه کسی باید چه قرصی مصرف کند؟

به گفته متخصصان علم تغذیه و رژیم درمانی دسته بندی مصرف قرص های لاغری بر اساس تشخیص نوع بیماری یا مشکل افراد صورت می گیرد. بعضی از قرص ها سوخت و ساز را بالا برده و یک قرص دیگر جذب غذا یا حتی اشتها را کاهش می دهد و... با این حال مصرف هر کدام از این قرص ها به شرایط جسمی هر فرد بستگی دارد. برای مثال فردی که ذاتا کم اشتهاست اما به چاقی مبتلا شده، نباید از قرص های کاهنده جذب استفاده کند، زیرا دچار کمبود ویتامین خواهد شد. پس نباید فراموش کنیم که تشخیص نوع قرص و میزان استفاده آن به عهده متخصص تغذیه است که بعد از معاینه کامل فرد صورت می گیرد. همچنین فراموش نکنید که مصرف بی رویه قرص ها و همچنین اقدام های خودسرانه ممکن است باعث بروز مشکلات گوارشی نظیر دل درد، نفخ و سوء هاضمه شود که اغلب موقتی بوده و با قطع مصرف آنها یا درمان علامتی برطرف می شوند.

● چرا قرص لاغری؟

کارشناسان معتقدند به طور کلی هیچ راهی جز رعایت رژیم غذایی و فعالیت بدنی برای کاهش وزن وجود ندارد. تجویز داروها فقط و فقط به عهده پزشک است و در کنار رژیم و ورزش توصیه می شود؛ مثلا ممکن است پزشک برای فردی که شاخص توده بدنی اش بالاتر از ۳۰ است یا کسی که به رغم رعایت رژیم غذایی، به میزان قابل انتظار، وزن کم نمی کند دارو تجویز کند. چربی نوعی ذخیره انرژی است که برای از بین بردن آن، طبق قانون معروف بقای جرم و انرژی، باید آن را به انواع دیگر انرژی ها تبدیل کرد. مثلا با ورزش کردن می توان از انرژی نهفته در چربی ها استفاده کرد. با رعایت رژیم غذایی، بدن انرژی مورد نیاز برای اعمال حیاتی را از طریق تبدیل مولکول های چربی به مولکول های حامل انرژی در بدن به دست آورده و باعث کاهش توده چربی و کاهش وزن می شود. بنابراین واژه ای به نام«چربی سوز» واقعی نیست. متخصصان در این زمینه هشدار می دهند که مصرف خودسرانه این قرص ها به هیچ عنوان توصیه نمی شود و مصرف آنها باید زیر نظر یک متخصص صورت گیرد؛ زیرا هر قرص فایده های مشخصی دارد و ممکن است برای بعضی ها اصلا مناسب نبوده و حتی عوارض جانبی داشته باشد. بنابراین تشخیص اینکه این قرص ها چگونه، در چه زمان و با کدام رژیم غذایی مصرف شوند و چه افرادی کاندیدای مصرف این قرص ها هستند به عهده متخصص تغذیه است. مثلا ممکن است فردی برای مصرف یک قرص مشخص کاندیدای خوبی باشد اما به علت مراجعه نکردن به پزشک یا متخصص تغذیه به اشتباه قرصی را انتخاب و سال ها مصرف کند که با شرایط جسمانی اش تطابق کامل نداشته و تاثیرگذاری کمی داشته باشد. در ادامه ۶ قرص لاغری نسبتا بی خطر و عوارض و ملاحظات مصرف آن را با هم مرور می کنیم.

● قرص سرکه سیب(CIDER VINEGAR)

این قرص با قرص چای سبز در یک ردیف قرار می گیرد. در واقع قرص سرکه سیب با افزایش متابولیسم بدن، می تواند در کنار رژیم غذایی صحیح و ورزش و البته با توصیه متخصص تغذیه، به کاهش وزن کمک کند. دکتر دلشاد در مورد قرص سرکه سیب نیز می گوید: «سرکه سیب هم مانند سرکه های دیگر دارای اسید استیک است و به طور کلی مصرف سرکه از جمله سرکه سیب باعث کاهش جذب مواد چرب از روده ها می شود. اما نباید تصور کرد که این ماده به خاطر خاصیت اسیدی چربی های ذخیره بدن را از بین می برد. مصرف مقدار کم سرکه سیب به صورت چاشنی غذاها یا همراه سالاد سبزیجات می تواند مفید باشد اما مصرف بیش از حد و بی رویه آن می تواند مشکلات گوارشی زیادی را برای فرد ایجاد کند.»

● سیبوترامین: قرص ممنوعه!

دسته ای از قرص های لاغرکننده هستند که مصرف آنها نه تنها نتیجه بخش نبوده بلکه موجب ایجاد بیماری های مختلف می شوند. این داروها با کاهش اشتهای فرد منجر به لاغری می شوند. یکی از معروف ترین داروهای این گروه «سیبوترامین» است که با نام های «ریداکیتل» و «مریداکتیل» هم در بازار به فروش رسیده است. این دارو سال ها نیز فروش بالایی در بازار دارویی داشته اما این دارو می تواند مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی را افزایش دهد. همچنین تعداد زیادی از داروهای این گروه حاوی مواد مخدری هستند که باوجود کاهش اشتها و کاهش وزن اثرات زیانباری برای فرد در پی دارند. گروه دیگری از داروهای کاهنده اشتها به نام فن فلورامین سال هاست مصرف آنها ممنوع شده و به شکل قانونی در بازار موجود نیست؛ این دارو می تواند سبب اختلالات خلقی و نیز حملات قلبی عروقی شود.بنابراین به جرات می توان گفت که همه داروهای کاهنده اشتها غیرمجاز هستند.

● قرص ارلیستات

هر یک از داروهای کاهش وزن از راه مختلفی اثر خود را اعمال می کند. دکتر هاشمی در این زمینه از داروی «ارلیستات» به عنوان مثال یاد می کند و می گوید: «یکی از این داروها که موثرترین داروی مجاز در بازار دارویی جهان و مورد تائید سازمان غذا و داروی آمریکاست «ارلیستات» است که با برندهای مختلف توسط شرکت های داروسازی داخلی هم تولید می شود. این دارو با تاثیر بر جذب چربی های موجود در مواد خوراکی موجب کاهش کالری دریافتی و نهایتا کاهش وزن شده که البته مورد مصرف آن باید توسط پزشک تعیین شود تا از عوارض احتمالی آن بر کبد پیشگیری شود. چراکه اخیرا مشخص شده مصرف طولانی مدت این دارو باعث چرب شدن کبد می شود.»

● قرص اسلیم کوئیک(SLIMQUICK)

قرص SLIMQUICK که ترکیبی است از عصاره چای سبز و شوید، برای بیماری های قلبی عروقی و کاهش وزن مفید است. مکانیسم این قرص هم کاهش جذب مواد غذایی در روده و افزایش دفع است. باز هم نباید فراموش کنید که مصرف هیچ یک از این داروها بدون تجویز متخصص تغذیه توصیه نمی شود. قرص هایی که با کاهش جذب روده ای و افزایش دفع باعث کاهش وزن می شوند، فرد را در معرض کمبود ویتامین هایی قرار می دهد که توسط روده جذب می شوند. با مصرف این قرص ها عمل دفع سریع تر انجام شده و روده فرصت کافی برای جذب ویتامین های مورد نیاز بدن را نخواهد داشت.

● ونوستات و زنولیپ(Zenolip)

قرص های ونوستات و زنولیپ از مشتقات ارلیستات هستند که با مهار آنزیم لیپاز لوزالمعده مانع تجزیه چربی های موادغذایی در روده ها شده و در هر وعده غذا ۳۰ درصد از چربی های مصرف شده جذب نخواهد شد. با ادامه این روند بدن برای تولید انرژی مورد نیاز خود از چربی های ذخیره استفاده کرده که این روند منجر به کاهش وزن می شود.معلوم است که این داروها در گروه چربی سوزها قرار نمی گیرند. بلکه با کاهش جذب چربی، به کاهش وزن کمک می کند. قاعدتا مصرف این داروها هم بدون مجوز پزشک متخصص تغذیه کار عاقلانه ای نیست چراکه مصرف این قرص ها هم مانند ارلیستات، در طولانی مدت باعث چرب شدن کبد می شود.همچنین باید بدانید که قرص های ونوستات و زنولیپ با جلوگیری از جذب چربی ها می تواند باعث نفخ شکم، اسهال چرب و کمبود ویتامین های محلول در چربی ازجمله ویتامین Aو D، E،K شود.

● قرص چای سبز (Green tea)

دکتر راست منش در مورد قرص چای سبز می گوید: «قرص چای سبز متابولیسم را بالا می برد، برای بهبود کیفیت پوست خوب است و مصرف آن برای افرادی که مشکل افزایش وزن دارند، می تواند گزینه مناسبی باشد چراکه به از بین رفتن چربی ها کمک می کند. همچنین مصرف این دارو برای افرادی که مشکل افزایش چربی خون دارند مفید است. به هر حال تمامی این قرص ها موارد مصرف متعددی دارد که افراد غیرمتخصص نباید تنها به واسطه دانستن نام شان یا اینکه فلان داروی لاغری برای یکی از اقوام شان تجویز شده و کاهش وزن خوبی داشته، خودسرانه دست به مصرف شان بزنند زیرا ممکن است به جای کاهش وزن، بیمار شوند.»

البته دکتر دلشاد، توضیح بیشتری در مورد تاثیر مثبت چای سبز بر کاهش وزن می دهد: «چای سبز به خاطر ویتامین C و D فراوانی که دارد، سرشار از آنتی اکسیدان است و همین امر، روند اکسیداسیون چربی را افزایش داده و کاهش جذب روده ای مواد قندی و چرب را در پی دارد.»

دکتر دلشاد، فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم، معتقد است که مصرف چای سبز همزمان با فعالیت های ورزشی بر سرعت اکسیداسیون چربی افزوده و میزان انرژی بیشتری مصرف می شود و در مجموع کاهش وزن را به دنبال دارد. به همین دلیل بد نیست افراد بالغی که قصد کاهش وزن دارند، روزانه حداکثر ۳ لیوان چای سبز بنوشند، زیرا چای سبز به علت داشتن کافئین ممکن است باعث بی خوابی و تکرر ادرار شود. البته افرادی که دچار اختلالات کبدی هستند، بهتر است اصلا سراغ چای سبز نروند. همچنین برای مثال افرادی که سرطان دارند، نباید همزمان با مصرف قرص های ضدسرطان از قرص های خانواده چای سبز هم مصرف کنند. زیرا نه تنها مشکل اضافه وزنشان حل نخواهد شد بلکه با افزایش متابولیسم، داروی ضدسرطان زودتر از تاثیر افتاده و فرد را دچار مشکلات حادتری می کند.