آیا دریافت مجوز بازرسی از سایت پارچین یا تدوین و نهایی كردن مدالیته همكاری ایران و آژانس دستور كار مدیر كل آژانس بین المللی انرژی اتمی در سفر به تهران است یا وی تحت فشار آمریكا ماموریت پیدا كرده است تا هر طور شده موافقت ایران برای همكاری با آژانس و ۱+۵ در آستانه مذاكرات بغداد را به دست آورد؟

به گزارش  پورتال خبری البرز ،  یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار است در سفری ناگهانی به تهران با مقامات کشورمان از جمله سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و گفت وگو کند.

اولین سفر کاری یوکیا آمانو به تهران بنا بر ابراز تمایل وی پیش از مذاكرات ایران و ۱+۵ در بغداد صورت می گیرد.

پیش از این رییس سازمان انرژی اتمی و وزیر امور خارجه کشورمان به طور جداگانه از مدیرکل آژانس برای سفر به ایران دعوت به عمل آورده بودند تا او از نزدیک در جریان فعالیت ها و تاسیسات هسته ای صلح آمیز کشورمان قرار گیرد، اما آمانو به دعوت ها در زمان خود پاسخی نداده بود.

در حالی که قرار بود روز دوشنبه هفته جاری (اول خرداد) مذاکرات هیات های فنی ایران و آژانس در وین در ادامه سومین دور از مذاکرات که ۲۵ و ۲۶ اردیبهشت برگزار شد از سر گرفته شود، آژانس در بیانیه ای رسمی اعلام کرد، یوکیا آمانو روز دوشنبه در سفری رسمی به تهران می آید. با توجه به همراهی هرمان ناکارتس، معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان ها و رافائل گروسی، مرد شماره دو آژانس ـ دو تن از اعضای مهم هیات فنی مذاکره کننده آژانس با ایران ـ با مدیركل آژانس در سفر به تهران عملا مذاکرات روز دوشنبه ایران و آژانس لغو شد.

در بیانیه آژانس آمده است که آمانو "درباره مسائل مربوط به منافع متفابل" با مقامات بلندپایه ایران در این سفر گفت وگو می کند و با وجود این كه آمانو رییس دیدهبان هسته یی بین المللی است، اما به نظر می آید مهمترین دیدار وی در تهران دیدارش با مذاكره كننده ارشد ایران با ۱+۵ است.

سفر ناگهانی یوکیا آمانو به تهران از این منظر حائز اهمیت است که مقامات کشورهای غربی به ویژه آمریکا پیش از مذاکرات ایران و آژانس در وین، سرنوشت مذاکرات بغداد را به مذاکرات وین گره زدند؛ آن ها بر این نظر بودند که میزان همکاری ایران با آژانس در چارچوب پاسخ به سوالات و درخواست های آن معیاری برای نشان دادن حسن نیت و تعامل ایران در همکاری (متقابل) با جامعه جهانی (۱+۵) در بغداد است.

ایران و آژانس هفته گذشته پس از دو روز مذاكره آن را "تبادل خوب دیدگاه ها" توصیف كردند، اما به نظر می آید آژانس انتظاری بیش از این داشته است كه حاضر به ادامه مذاكرات فنی نشد.

كارشناسان غربی القا می كنند اگر ایران درباره موضوع سایت پارچین با آژانس همكاری نكند و با بازرسی از پارچین مخالفت کند در نهایت آمانو گزارشی منفی در خصوص رفتار ایران به شورای حکام كه قرار است چند روز بعد از مذاكرات بغداد منتشر شود، ارائه کند.

ایران در راستای همكاری با آژانس و نشان دادن حسن نیتش دور دیگری از مذاكرات با آژانس را در وین پذیرفت. در عین حال كه هرگونه همكاری با آژانس را منوط به تدوین مدالیته ای مشخص كرده است، به نظر می آید بیشتر منتظر آن است كه ببیند ۱+۵ تا چه اندازه حاضر به برداشتن گام متقابل همكاری با ایران است.

بنا بر این گزارش پرسش مهم این است كه چرا آژانس و ایران تاكنون نتوانسته اند پس از سه دور مذاكرات فشرده و فنی به توافقی برای تدوین یك مدالیته و چارچوب كاری دست پیدا كنند؟

ایران تاکید دارد در صورتی وارد فاز همکاری با آژانس برای بررسی و پاسخ به ابهاماتش در چارچوب "مطالعات ادعایی و ابعاد نظامی احتمالی" که ایران آن را نادرست و بر اساس اهداف سیاسی می داند، می شود که این سوالات در چارچوب مدالیته ای شبیه به آن چه در سال ۲۰۰۷ میان ایران و آژانس بسته شد، طرح و پاسخ داده شود.

این در حالی است که آمریکا که یکی از مهمترین کشورهای حامی موضوع مطالعات ادعایی درباره فعالیت های هسته ای ایران در مدالیته ۲۰۰۷ است، نمی خواهد یک بار دیگر تجربه تلخ آن مدالیته تکرار شود، چرا که در آن مدالیته، شش موضوع هسته ای ایران که به واسطه آن ها پرونده هسته ای ایران در شورای حکام شكل گرفته بود به طور کامل و با تایید آژانس حل و فصل شدند.

در حالی كه ایران انتظار داشت پس از بسته شدن شش موضوع هسته یی در آژانس، موضوع هسته یی اش به حالت عادی بازگردد، اما آژانس اتهامات و ادعاهایی علیه ایران با عنوان "مطالعات ادعایی" كه در ذیل متن اصلی مدالیته گنجانده بود را پررنگ كرد؛ به نحوی كه از آن پس شاهد حاشیه پررنگ تر از متن هستیم.

مطالعات ادعایی در حالی طرح شد كه هیچ مستند محكمی برای اثبات این ادعاها در دست نبود.

محمد البرادعی بار ها از كشورهای ارایه دهنده اسناد مذكور كه بعضا كپی از اصل بود خواست تا "اصل اسناد مطالعات ادعایی را به آژانس ارایه دهند" اما این مساله تاكنون محقق نشده است. با این حال ایران اسناد ارایه شده را بررسی و پس از آن اعلام كرد كه این اسناد و ادعاها غیرواقعی و جعلی هستند. تاكنون هیچ اصلی از این مدارك ارایه نشده است.

آژانس با وجود حل شش موضوع هسته یی ایران در قالب مدالیته به تعهداتش در قبال همكاری ایران عمل نكرد و موضوع هسته یی ایران را هم چنان در دستور كار شورای حكام نگه داشت؛ از این رو طبیعی است که ایران بدون پشتوانه محكم حقوقی و فنی حاضر به همكاری فراتر از تعهداتش با آژانس نباشد. در عین حال كه فعالیت ها و مراكز صلح آمیز هسته یی ایران تحت نظارت كامل آژانس قرار دارد.

بنا بر این گزارش، می توان گفت آمریكا و هم پیمانانش در شواری حكام با دست خالی از مذاكرات وین بازگشتند؛ از این رو به نظر می آید یوكیا آمانو، مدیركل ژاپنی آژانس تحت فشار آمریكا ماموریت پیدا كرده است تا به طور مستقیم نقطه نظرات كشورهای طرف ایران در آژانس كه در میان كشورهای ۱+۵ نیز هستند را به اطلاع مقامات ایران برساند و از سوی دیگر پاسخ مستقیم مقامات ایران را دریافت كند.

بر اساس اسنادی كه ویكی لیكس پیش از این منتشر كرده است در جلسه ای كه با حضور نماینده آمریكا و یوكیا آمانو، مدیركل آژانس بین المللی انرژی اتمی در اواسط سپتامبر ۲۰۰۹ برگزار شد، آمانو از آمریكا به خاطر حمایت از كاندیداتوری وی تشكر كرده و بر حمایت خود از اهداف استراتژیك آمریكا در آژانس تأكید ورزیده است.

با این حال می توان یكی از اهداف مهم و احتمالی آمانو در سفر به تهران را گرفتن اجازه بازرسی از سایت پارچین از سوی ایران دانست.

آمانو پیش از سومین دور از مذاكرات ایران و آژانس در وین اعلام كرد كه "دسترسی به سایت پارچین اولویت اصلی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی است."

به نظر می آید غرب با همراهی هم پیمانانش در شورای امنیت و شورای حكام سعی دارد با تهدید ایران به منفی بودن گزارش آینده آژانس در صورت همكاری نكردن با آژانس، مسیر مذاكره در بغداد را برای خود هموار كند، اما با توجه به هشدار های اخیر دبیر شورای عالی امنیت ملی نسبت به "محاسبات غلط غرب درباره ایران" و بی اعتمادی كه میان طرفین ایران و آژانس از یك سو و ۱+۵ از سوی دیگر وجود دارد این تلاش ها فایده چندانی نخواهد داشت.

در عین حال، در روز های آینده با موجی از اخبار و تحولات در موضوع هسته یی ایران شاهد خواهیم بود. سفر مدیركل آژانس بین المللی انرژی اتمی و دیدار وی با مقامات كشورمان به ویژه سعید جلیلی، مذاكره كننده ارشد ایران با ۱+۵، برگزاری مذاكرات ایران و ۱+۵ در بغداد و انتشار گزارش مدیركل آژانس به احتمال قوی در پنج خرداد (۲۵ مه) از جمله این تحولات است.

هم چنین بنا بر گزارش مقامات روسی قرار است در روز سوم خرداد (۲۳ می) نیروگاه بوشهر پس انجام آزمایش های مربوطه پس از ۱۲ سال با صد در صد قدرت به شبكه سراسری برق كشور متصل شود.

نقطه عطف این تحولات مذاكرات ایران و ۱+۵ در بغداد است. مذاكرات بغداد قرار است در ادامه مذاكرات استانبول كه یك ماه پیش برگزارشد از سر گرفته شود.

سعید جلیلی در پایان مذاكرات استانبول اظهار كرد: "مذاكرات روندی سازنده داشت و رویكرد گفت وگو را شاهد بودیم كه امری مثبت بود."

وی گفت: "توافق كردیم هرگونه همكاری هسته یی باید بر مبنای معاهده ان.پی .تی باشد و در این باره به علی باقری و هلگا اشمیت، ماموریت داده شد برای اجلاس سوم خرداد در بغداد پیش نویسی تهیه و چارچوب كاری برای همكاری ها ارائه كنند."

جلیلی تاكید كرد: " در این مذاكرات بحث كردیم كه طبق معاهده ان.پی.تی باید به حقوق مان احترام گذاشته شود و غنی سازی اورانیوم یكی از این حقوق است."

معاونان اشتون و جلیلی در مذاكراتی که در یکی از شهرهای اروپایی انجام شده است برای تهیه و تدوین مدالیته ای بر مبنای "همکاری های متقابل" تلاش كردند، به نظر می آید دو طرف توانسته اند در گام نخست دستور كار مذاكرات بغداد را برای یكدیگر روشن سازند.

با توجه به بی اعتمادی میان دو طرف که در یک سال گذشته شدت و عمق بیشتری نیز پیدا كرده است، گام اول متقابل برای دست یافتن به مذاکراتی به معنای واقعی و عملی "سازنده" و "مثبت" جلب اعتماد یكدیگر است.

اعتماد نکردن ایران به آمریکا و کشورهای اروپایی دلایل مشخص و قانع کننده ای برای افكار عمومی داخلی و بسیاری از كشورها و كارشناسان بین المللی دارد.

ایران در مقطعی تعلیق غنی سازی و سایر فعالیت های هسته ای اش را داوطلبانه و به طور غیرالزام آور حقوقی پذیرفت و از طرفی پروتکل الحاقی را برای دو سال و نیم اجرا کرد، اما در قبال آن بسته پیشنهادی از طرف غرب دریافت کرد که در آن از همه چیز صحبت شده بود جز حقوق مسلم ایران در داشتن دانش و تکنولوژی هسته ای طبق ان پی تی.

در حالی كه همگان انتظاری بسیار بیشتر از قبل در تغییر مواضع آمریكا و دیگر كشورهای اروپایی نسبت به برنامه هسته یی ایران دارند به نظر می آید آن ها هم چنان در توهمات قبلی شان به سر می برند.

روزنامه نیویورك تایمز در گزارشی نوشت: مقامات عالی رتبه دولت اوباما گفتند كه آمریكا و پنج كشور دیگر (عضو ۱+۵ ) آماده اند بسته ای از مشوق ها را برای كسب توافق قابل راستی آزمایی در خصوص تعلیق تلاش های ایران برای غنی سازی اورانیوم در سطوح بالا در مذاكرات بغداد به ایران ارایه دهند.

این روزنامه به نقل از مقامات آمریكایی نوشت: این اقدامات می تواند شامل رفع محدودیت ها از چیزهایی نظیر قطعات هواپیما و كمك فنی به بخش صنعت انرژی ایران باشد، اما لغو تحریم صادرات نفتی كه مقامات می گویند از اول ژوئیه اجرایی خواهد شد را شامل نمی شود. این بسته ای است كه آمریكا می خواهد در قبال تعلیق غنی سازی اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد از سوی ایران پیشنهاد دهد!

موضع گیری و تحلیل های متناقضی که این روز ها در آستانه مذاكرات بغداد از سوی رسانه ها و مقامات غربی شنیده می شود و در فضای بیم و امید در نوسان است و سفر غیرمنتظره آمانو به ایران حاکی از سردرگمی کشورهای ۱+۵ به ویژه آمریکا پیش از ورود به بغداد است.

برخی تحلیل گران معتقدند سیاست خارجی باراک اوباما از زمان استقلال این كشور تاکنون بدترین و سردرگم ترین سیاست خارجی بوده است. در موضوع ایران، اوباما پس از پیروزی اش در ۲۰۰۸ دست دوستی به سمت ایران دراز کرد و رویکردی با طعم مصالحه را به نمایش گذاشت، درحالی که روز به روز بر اقدامات تحریمی و فشار به ایران در زمینه های مختلف جلو رفت و بیشترین و سخت ترین تحریم ها علیه ایران را تصویب و به اجرا درآورد و در یک کلام سیاست "هویچ و چماق" را با جدیت دنبال كرد.

دیدگاه ها بر این نظر است كه مذاكرات ایران و ۱+۵ در آینده نیز ادامه پیدا خواهد كرد، چرا كه آمریكا به این مذاكرات تا انتخابات ریاست جمهوری در نوامبر نیاز دارد و ایران نیز همواره از گفت وگو در چارچوب تعامل متقابل استقبال كرده است.

در این رابطه نیز برخی کشورها پیش دستی کرده و برای میزبانی مذاکرات بعدی از جمله الجزایز، قرقیزستان و سوییس اعلام آمادگی کرده اند.

کشورهای ۱+۵ به ویژه آمریكا باید بدانند که زمان فشار بر ایران پایان یافته است. ایران در ۳۳ سال گذشته زندگی توام با تحریم و تهدید را همواره داشته است، هر چند تحریم ها مسیر توسعه ایران در چارچوب برنامه ای مشخص را كند می كند، اما این مساله ایران را در مسیر خود متوقف نخواهد كرد.

برخی كارشناسان معتقدند آمریكا به دنبال خرید زمان تا انتخابات آینده و آرام نگاه داشتن فضا در حول موضوع هسته یی ایران است، اما فرصت همكاری با ایران و گفت وگو درباره مسایل مختلف منطقه ای و بین المللی از سوی اوباما چه منتظر انتخابات باشد چه نباشد در حال محدود شدن است.

انتظار است تا آمریكا با رویكردی واقع بینانه و مبتنی بر بازی برد ـ برد بر سر میز مذاكره در بغداد حاضر شود و سرنوشت این مذاكرات را به آنچه در مذاكرات "تبادل سوخت ۲۰ درصدی" اتفاق افتاد، تبدیل نکند.