نمی شود صدای علیرضا داوودنژاد را از پشت تلفن شنید و چهره رضا را روی تخت بیمارستان دید و غصه نخورد. این روزها رضای خندان سینمای ایران به دلیل رژیم سخت غذایی و به قول خودش تخته گاز رفتن و رعایت نکردن اصول گرفتن رژیم غذایی صحیح دچار مشکلات کبدی شده است و مرتبا برایش کمیسیون های پزشکی تشکیل می شود تا ببینند آیا می شود مشکل او را بدون پیوند کبد برطرف کرد یا نه. آرزوی همه ما این است حال او خیلی زود خوب شود و دوباره سالم تر از قبل به جامعه سینمایی کشور برگردد. مشکل رضا داوودنژاد بهانه ای شد تا سری به پزشک معالج او بزنیم و درباره مشکلات کبدی شایع این روزها سؤال کنیم؛ مشکلاتی مثل انواع هپاتیت ، کبد چرب و... . دکتر ناصر ابراهیمی دریانی، فوق تخصص کبد و گوارش و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران هستند. شاید باور کردنش سخت باشد اما این روزها کبدها در خطرند.

● تغذیه تان را اصلاح کنید

این روزها اصطلاح کبد چرب را زیاد می شنوید. اصطلاحی که شاید خیلی ها معنای دقیق آن را ندانند. دکتر دریانی می گویند: «امروزه شایع ترین عارضه کبدی، عارضه کبد چرب است. این عارضه اغلب اوقات بدون علامت است و وقتی مشخص می شود که بیمار برای آزمایش​های سلامتی معمول مراجعه می​کند، آزمایش می گیرد یا تست های کبدی انجام می دهد و می بیند تست های کبدی اش مختل است و وحشت زده مراجعه می کند. به این دلیل که فکر می کند دچار یک عارضه هپاتیت ویروسی شده است. باید بگوییم که عارضه کبد چرب شایع ترین عارضه کبدی است و متاسفانه کاملا بدون علامت است. »

● چاق ها نگران باشند

اما چه افرادی مستعد کبد چرب هستند؟«در درجه اول افراد چاق. افرادی که چاق باشند یا دچار سندرم متابولیک باشند مستعد کبد چرب هستند. سؤال می کنید سندرم متابولیک چیست؟ مجموعه کسانی که چربی خون بالا به خصوص تری گلیسیرید بالا دارند، کسانی که فشار خون دارند، کسانی که چاق هستند و اصطلاحا «بادی مس اندکس»(BMI )یا توده بدنی شان بالاست دچار این مشکل می شوند.»

در توضیح این حالت دکتر دریانی​می​گوید :«ما یک تقسیم بندی داریم که در آن شاخص توده بدنی معمولا بهتر است زیر ۲۹ باشد؛ به طوری که از ۳۰ تا ۳۵ را آبز یا چاق می گویند و ۳۵ بالاتر (یعنی بین ۳۶ تا ۴۰) را اصطلاحا «اور ویت» یا خیلی چاق می گویند بنابراین اگر وقتی شاخص توده بدنی را اندازه گرفتیم و افزایش پیدا کرده باشد، یعنی اگر شخص چاق هم باشد یا دیابت داشته باشد و افزایش تری گلیسیرید خون و فشار خون داشته باشد این​ها می​تواند مشکل​زا باشد. در کسانی که به این ترتیب هستند می گویند بیشتر از ۷۰ درصد آنها دچار کبد چرب می شوند.»

● سلامت کبد

«برای حفظ سلامت کبد در درجه اول تغذیه اهمیت دارد که باید مصرف چربی و کربوهیدرات ها را کمتر کرده و به جای آن از سبزی ها و میوه ها استفاده کنیم. اگر از اول عادت کنیم که طبخ غذا به صورت بخارپز باشد، برایمان بهتر است. بارها در ساندویچی ها دیده اید که از روغن چند بار مصرف شده استفاده می کنند و آن روغن سوخته به هیچ عنوان سالم نیست. مسئله دوم چاقی است. زیرا چاقی به کبد آسیب می رساند. همچنین امروزه معتقدند مصرف یک فنجان قهوه در سلامت کبد موثر است و می تواند از فیبروز یا خشکی کبد جلوگیری کند.»

● این زردی علامت هپاتیت نیست

دکتر دریانی ۳ مرحله را به عنوان مراحل کبد چرب معرفی می کند که خوب است با آنها آشنا باشید: «مرحله اول، این است که فقط دور کبد چربی جمع می شود. اگر به این مرحله اهمیت داده نشود کم کم نفوذ چربی به داخل سلول های کبدی باعث ایجاد التهاب می شود. اگر این مرحله که به آن NASH گفته می شود پیشرفت کند، بیمار دچار سیروز می شود. سیروز به معنی از بین رفتن کبد است. این حالت، همان حالتی است که شکم آب می آورد، پاها ورم می کند، شخص دچار زردی می شود و به اصطلاح حالت چرت زدگی پیدا می کند. اینها مراحلی است که بعدا باعث نیاز به پیوند کبد می شود. معمولا هم ذکر می کنند ۳درصد افرادی که دچار کبد چرب هستند در آینده دچار سیروز می شوند. ۲۰ درصد افرادی که دچار مرحله دوم، هستند مشکل شان به سیروز تبدیل می شود؛ یعنی ما باید آگاهی لازم را به افراد بدهیم که این مرحله چه اهمیتی دارد. چون این عارضه بدون علامت است و ما مثالی می زنیم و می گوییم به صورت یک بمبی است که داخل بدن من و شما وجود دارد و هر آن ممکن است منفجر شود!»

● راکوتان بخوریم یا نه؟

داروی راکوتان برای خانم هایی که به پزشکان پوست مراجعه می کنند اسم آشنایی است. اغلب پزشکان موقع تجویز این دارو به نوشیدن آب زیاد و خوردن میوه ها و سبزی ها همراه با آن تاکید می کنند اما آیا این دارو روی کبد تاثیر دارد؟ این مسئله را از دکتر دریانی پرسیدیم؛ «کسی که داروهای راکوتان و آکوتان مصرف می کند نباید بیماری التهابی روده داشته باشد؛ چون مطالعات نشان می دهد، این دارو می تواند بیماری را تشدید کند. یک نکته دیگر هم این است که باید تست های کبدی را به صورت مرتب بگیرند. چرا که این دارو روی عملکرد کبد تاثیر می​گذارد.»

● نگذارید بچه ها چاق شوند

هرچقدر هم سرتان شلوغ است و وقت پختن غذاهای سنتی را ندارید به سراغ غذاهای آماده و فست فودها نروید. این غذاها می توانند سلامت کل خانواده تان را به خطر بیندازند:«مطالعاتی که امروزه انجام شده نشان می دهد مهم ترین عارضه nash (کبد چرب) گرفتگی قلبی عروقی است. معمولا تعداد کمی از کسانی که دچار کبد چرب هستند از بیماری کبدی فوت می کنند. بیشترین علت مرگ در کبد چرب ناشی از بیماری های قلبی است و اینها دچار سکته های قلبی و مغزی می شوند. کبد چرب یک عارضه شایع است به خصوص که ما می دانیم در نسل ایرانی فعلی، (در بچه ها و نوجوان ها)، ۳۰درصداضافه وزن دارند. وقتی این رقم را حساب کنید می بینید که در آینده بلای عظیمی خواهد شد.» نتیجه چاق شدن بچه ها این است که احتمال مبتلا شدن شان به کبد چرب بیشتر می شود و این وظیفه بزرگ ترهاست که مراقب بچه ها باشند.

● فست​فود

«یک برنامه ورزشی داشته باشید چون وقتی جامعه صنعتی است من و شما در روز فرصت ورزش کردن نداریم. از طرف دیگر تغییر در تغذیه مهم است. متاسفانه به علت اینکه فرصت کم هست خانواده ها دیگر غذای سنتی را فراموش کرده و بیشتر روی آورده اند به غذاهایی نظیر فست فود و غذاهای چرب و چیلی. حساب کنید وقتی کسی می خواهد فست فود مصرف کند، در کنارش چه چیزی مصرف می کند؟ مقدار زیادی سیب زمینی. آن پنیری که در همبرگر می گذارند چرب است. در کنارش چی مصرف می کند؟ یک نوشابه یا سس فراوان. این موارد که در کنار غذاهای فست فودی مصرف می شود، بالطبع ته دیگ و خورش هایی که چرب است هم مشکل زاست. متاسفانه جامعه ما دارد می رود به طرف جامعه صنعتی و از نظر تغذیه داریم از غرب تقلید می کنیم که اینها مشکلاتی را برای ما ایرانی ها پیش خواهد آورد.» متاسفانه هنوز درمان دارویی قاطعی در مورد کبد چرب پیدا نشده است. در درمان این عارضه بیشتر از آنتی اکسیدان ها استفاده می کنند یا از قرص های کم کننده چربی مثل استاتینا. به قول دکتر دریانی، اصل حل مسئله در تغییر تغذیه است. برای اینکه بتوان مشکل کبد چرب را تشخیص داد، باید این مراحل را از سر گذراند: سونوگرافی از کبد، آزمایش قند و آزمایش های کبدی. در بعضی موارد به نمونه برداری از کبد هم نیاز است.

● داروهای بدنسازی کبدتان را می​کشد

دکتر دریانی یکی از مسائل شایع دیگر را عوارض کبدی ناشی از داروها معرفی می کند: « افرادی که به باشگاه های ورزشی می روند به خصوص مردان، برای اینکه زیبایی اندام پیدا کنند از هورمون های آنابولیزان(مردزا) یا تستوسترون استفاده می کنند که عوارض کبدی شدیدی دارند و اغلب اوقات افراد نسبت به تاثیرات آنها ناآگاه هستند؛ به خصوص پسران جوان برای اینکه خوش هیکل شوند و بازو داشته باشند از هورمون های تستوسترونی یا مردزایی استفاده می کنند. البته عوارض کبدی داروها خیلی وسیع است. شما می دانید که خیلی از داروها به خصوص داروهای اعصاب کلرپرومازین یا لارگاکتیل بیشتر و فلوکستین کمتر می توانند عوارض کبدی داشته باشند. به همین دلیل کسانی که اینها را مصرف می کنند، بهتر است هرازگاهی تست های کبدی انجام دهند.»

● خانم​هایی که مرتب مسکن می​خورید، حواس​تان باشد

باور کردنش سخت است اما واقعیت دارد. مسکن ها می توانند به کبدتان آسیب برسانند: «یکی از موارد دیگر که می تواند عوارض کبدی داشته باشد مسکن ها هستند مثل بروفن، ایندومتاسین و دیکلوفناک. اینها داروهایی هستند که می توانند عوارض کبدی ایجاد کنند به خصوص اگر فردی دچار بیماری مزمن کبدی است توصیه ما این است که هرگز از این مسکن ها استفاده نکند و اگر می خواهد داروی مسکنی مصرف کند استامینوفن نسبت به بروفن و ایندو متاسین داروی مطمئن تری است.»

● جراحی برای لاغری شرایط دارد

خیلی ها برای لاغر شدن به برداشتن بخش هایی از روده روی می آورند که هر چند به ندرت اما می تواند مشکل زا باشد: «در این روش معده را به قسمت های انتهایی روده وصل می کنند و آن قسمت از روده که برداشته شده از فعالیت می افتد که ممکن است گهگاه آسیب شدید کبدی ایجاد کند. می گویند یکی از چیزهایی که در تغذیه کبد دخالت دارد محتویات روده است. وقتی که شما یک قسمت را حذف می کنید باعث خواهد شد که فرد دچار کبد چرب شود. برای افرادی که چاق هستند چه خطراتی وجود دارد؟ سنگ کیسه صفرا در آنها بیشتر است. سیستم ایمنی شان ضعیف تر است. دچار فشار خون بیشتری می شوند، دیابت، سکته قلبی و مغزی و تورم لوزالمعده پیدا می کنند. از آن طرف رژیم هایی که امروزه برخی از دختران می گیرند و شدیدا خودشان را لاغر می کنند هم می تواند به بدن آسیب برساند. معمولا ما توصیه می کنیم که در هر هفته بیشتر از نیم کیلو کاهش وزن نداشته باشید. درست است که در افراد چاق احتمال سنگ کیسه صفرا بیشتر است اما کاهش وزن سریع هم می تواند ایجاد سنگ کیسه صفرا کند و مشکلات خودش را در کبد ایجاد کند.» خیلی ها هم از داروهای لاغری استفاده می کنند. جالب است بدانید داروهایی که برای لاغری مصرف می شوند از نظر پزشکی خیلی تاثیر ندارند. اصل قضیه در درمان چاقی، رژیم، فعالیت و ورزش است. اگر شخصی چربی خونش بالا باشد، فشار خون یا دیابت داشته باشد یا با وجود اینکه این مشکلات را ندارد شاخص توده بدنی اش از ۴۰ بیشتر باشد در آن موقع می گوییم برو عمل بکن یا بالون بگذار. من دیده ام خیلی از دختران برای زیبایی این کار را می کنند؛ یعنی شاخص بدنی آنقدر ها هم بالا نیست. یکی از چیزهایی که در افرادی که خیلی چاق هستند گاه گاهی پیش می آید آمبولی در ضمن عمل جراحی اتفاق می​افتد که خطرناک است. پس اگر واقعا دلیل علمی مطلق ندارید (مشکلاتی که در بالا گفته شد) بی خود خودتان را به تیغ جراحی نسپارید.»