اگر از لنز استفاده می کنید احتمالا سوالات بسیاری درباره لنز، نگهداری و عوارض ناشی از آن و... دارید. در این مطلب دکتر سید محمد میرآفتاب، فوق تخصص قرنیه چشم هر آنچه نیاز دارید که درباره لنز بدانید را به شما می گوید.

بهترین فردی که می تواند خرابی لنز را تشخیص دهد، پزشک است به همین دلیل فرد باید همیشه تحت نظر پزشکی باشد که لنز را برای او تجویز می کند. پزشک چشم را با لنز از پشت میکروسکوپ نگاه می کند تا مطمئن شود لنز سالم است، پارگی، خراش و خوردگی ندارد، رسوبات روی آن کم است و... در حالی که خود فرد به تنهایی نمی تواند این موارد را چک کند. علاوه بر این ها بلندترین مدتی که می توان از یک لنز استفاده کرد یک سال است (البته اگر زمان کمتری روی آن درج شده، باید کمتر استفاده شود.)

● در آستیگماتیسم شدید لنز نرم مناسب نیست

لنزها را به ۲ دسته کلی نرم و سخت تقسیم می کنند؛ لنزهای نرم تحمل شان آسان تر است ، بزرگ تر هستند و معمولا برای اصلاح نزدیک بینی یا دوربینی تجویز می شوند اما اگر چشمان فردی آستیگماتیسم شدیدی داشته باشد این لنزها چندان برای او قابل استفاده نیست مگر این که از یکسری لنزهای سفارشی استفاده کند. این لنزها برای هر فرد براساس نمره چشم و آستیگماتیسم آن تجویز می شود.

این روزها لنزهای نرم بیشتر استفاده می شوند چون استفاده از آن ها بسیار راحت و احتمال ایجاد عوارض آن ها کمتر است به خصوص نسل های جدید این نوع لنز که از سیلیکون هیدروژن هستند و اکسیژن می تواند به راحتی در آن ها نفوذ کند و در نتیجه فرد می تواند مدت زمان طولانی تری از آن ها استفاده کند.

لنزهای سخت بیشتر به کسانی توصیه می شود که با عینک دید خوبی را پیدا نمی کنند مثل افرادی که قرنیه شان نامنظمی هایی مثل قوز قرنیه دارد، در این حالت لنز نامنظمی های قرنیه را می پوشاند و فرد دید بهتری را پیدا می کند. لنزهای سخت نیز این روزها بسیار متفاوت از لنزهای قدیمی هستند، به این معنا که قابلیت نفوذپذیری اکسیژن در آن ها بیشتر است. یک نوع دیگر از لنزها، لنزهای هیبریدی هستند که ترکیبی از لنزهای نرم و سخت هستند. مرکزشان لنز سخت است تا نامنظمی های قرنیه را بپوشاند و اطراف شان نرم است تا تحمل آن ها برای فرد آسان تر باشد.

● لنز آسیب دیده را دور بیندازید

بهترین فردی که می تواند خرابی لنز را تشخیص دهد، پزشک است به همین دلیل فرد باید همیشه تحت نظر پزشکی باشد که لنز را برای او تجویز می کند. پزشک چشم را با لنز از پشت میکروسکوپ نگاه می کند تا مطمئن شود لنز سالم است، پارگی، خراش و خوردگی ندارد، رسوبات روی آن کم است و... در حالی که خود فرد به تنهایی نمی تواند این موارد را چک کند. علاوه بر این ها بلندترین مدتی که می توان از یک لنز استفاده کرد یک سال است (البته اگر زمان کمتری روی آن درج شده، باید کمتر استفاده شود.)گاهی هم ناخن بلند بعضی از خانم ها ممکن است کمی خراش یا پارگی روی لنز ایجاد کند، در این صورت حتما باید لنز را دور انداخت چون همان پارگی ضمن این که تحمل لنز را سخت می کند می تواند روی قرنیه خراش ایجاد کند و همان خراش دردسر بیافریند.اگر هم وقتی لنز را در چشم می گذارید و احساس می کنید که جسمی خارجی در چشم دارید و این اتفاق مرتب تکرار می شود، حتما لنز شما مشکل دارد.

● همیشه احتمال عفونت چشم هست

هستند کسانی که بنا به ادعای خودشان کاملا بهداشت لنز را رعایت می کنند ولی باز به عفونت های چشمی دچار می شوند. برای کسانی که از لنز استفاده می کنند همیشه احتمال عفونت وجود دارد. چون لنز یک جسم خارجی است که روی قرنیه قرار می گیرد، ممکن است روی قرنیه خراش ایجاد کند و... به همین دلیل کسانی که از لنز استفاده می کنند باید علاوه براین که هرشب لنزشان را ضدعفونی می کنند، هنگام خواب آن را در بیاورند، همچنین به عمق و مدت زمان استفاده از لنز نیز توجه کنند، معمولا هر لنز را بیشتر از یک سال نمی توان استفاده کرد هرچند مدت زمان بیشتری روی آن درج شده باشد، البته لنزهای ۶ ماهه، ۳ ماهه و یک بار مصرف نیز وجود دارد که چون فرد مدت زمان کوتاه تری از آن ها استفاده می کند عارضه کمتری نیز ایجاد می کنند. هرچقدر از یک لنز مدت زمان طولانی تر و به طورمرتب تری استفاده شود احتمال نشستن رسوب روی آن بیشتر می شود و همین رسوب می تواند به یک کانون تبدیل شود که میکروب روی آن سوار شود. در واقع علاوه بر رسوبات خارجی درون خود چشم نیز رسوباتی وجود دارد که روی لنز می نشیند. بعضی ها هم هستند که لنزهای یک بار مصرف را چندبار مصرف می کنند که این می تواند شانس ایجاد عوارض را بیشتر کند.

● هنگام خواب لنز نگذارید

اصولا وقتی لنز روی چشم قرار می گیرد اکسیژن از طریق اشک تامین می شود، وقتی فرد می خوابد چون پلک بسته است تبادل اکسیژن اشک با محیط کم می شود و در نتیجه اکسیژنی وجود نخواهد داشت که از لنز عبور کند و به قرنیه برسد بنابراین قرنیه دچار کمبود اکسیژن می شود، حتی اگر لنز قابلیت نفوذپذیری بالایی برای اکسیژن داشته باشد، وقتی اکسیژنی در فضای چشم وجود ندارد، هیچ تفاوتی نمی کند. علاوه بر این ها ریسک عفونت با استفاده طولانی مدت از لنز بالا می رود. در واقع این گونه نیست که خوابیدن با لنز حتما مشکل ایجاد می کند ممکن است فردی چند شب هم با لنز بخوابد و اتفاقی نیفتد ولی یک دفعه دچار مشکل شود.

هر فردی باید با توجه به ویژگی های چشم خود لنز بخرد، علاوه بر نمره عینک و چشم، انحنا و شرایط سطح قرنیه نیز باید در انتخاب نوع لنز یا انحنای لنز در نظر گرفته شوند تا میزان ایجاد عوارض به حداقل برسد به همین دلیل حتما باید تجویز لنز توسط یک چشم پزشک صورت بگیرد.

● در محیط های پر گردو غبار لنز نگذارید

مهم ترین عوارض ناشی از لنز ایجاد عفونت است تا جایی که می تواند صدمات جبران ناپذیری به دید فرد بزند؛ بهترین راه این است که از به وجود آمدن این عارضه پیشگیری کنید. اولین توصیه این است، کسانی که از لنز استفاده می کنند، معاینات دوره ای داشته باشند، معمولا باید بین هر ۳ تا ۶ ماه به یک متخصص چشم مراجعه کنند تا هم چشم ها معاینه شوند و هم لنز چک شود تا رسوبات و آلودگی های روی آن توسط پزشک کنترل شده و درصورت لزوم لنز تعویض شود.

دومین راهکار برای پیشگیری از عفونت های چشمی رعایت بهداشت لنز است، این که چگونه از لنز استفاده شود، چگونه ضدعفونی شود و...همچنین بعضی از محیط ها هستند که احتمال آلودگی در آن ها بیشتر است مثل استخر، سونا و... چون یکسری از میکروب ها در آب استخر یا آب شهری وجود دارند که برای یک فرد عادی مشکلی را ایجاد نمی کنند، ولی کافی است استفاده از لنز خراش کوچکی را روی قرنیه ایجاد کرده باشد، در نتیجه میکروب ها به چشم نفوذ و فرد را بیمار می کنند. این عارضه درمان طولانی دارد و ممکن است تا مدت ها فرد درگیر شود.

اگر در محیط های پر گردوخاک زیاد رفت وآمد می کنید بهتر است کمتر لنز در چشم های تان بگذارید یا حداقل از یک عینک محافظت کننده استفاده کنید تا مشکل کمتری برای تان ایجاد شود.

● زمانی که باید به پزشک مراجعه کنید

اگر چشم دچار قرمزی، تاری دید و درد شد یا احساس وجود جسم خارجی در آن به وجود آمد، باید بلافاصله لنز را درآورده و چند ساعتی استراحت کند و از قطره های مرطوب کننده مثل اشک مصنوعی استفاده شود تا بهبود یابد. ممکن است یک خراش جزئی یا تحریک چشمی باعث به وجود آمدن این عوارض شده باشد و با استفاده نکردن از لنز رفع شود اما اگر این علائم یعنی درد، تاری دید و... شدت پیدا کرد و بعد از چند ساعت در آوردن لنز بهبود پیدا نکرد باید بلافاصله به پزشک مراجعه شود.

● اگر چشم های تان خیلی ضعیف است از لنز استفاده کنید

اول از همه کسانی که نامنظمی های قرنیه آن ها به شکلی است که دیگر عینک جوابگوی آن ها نیست باید از لنز استفاده کنند، مثلا ما همیشه به کسانی که مبتلا به قوز قرنیه هستند توصیه می کنیم تا جایی که می توانند از لنز استفاده کنند. دوم کسانی که نزدیک بینی یا دوربینی شدیدی دارند؛ معمولا شیشه عینک این افراد بسیار ضخیم می شود و در نتیجه ممکن است ظاهر ناخوشایندی پیدا کنند، در این حالت پیشنهاد می کنیم از لنز استفاده کنند، علاوه براین چون نمره چشم آن ها بالاست با عینک دید آن ها محدود می شود و فقط مرکز عینک است که دید خوبی به آن ها می دهد ولی لنز می تواند به آن ها دید بهتری بدهد.

● لنزهای طولانی مدت را شب ها دربیاورید

یکی از لنزهایی که این روزها بسیار تبلیغ می شود لنزهایی هستند که می توان برای مدت زمان طولانی از آن ها استفاده کرد، چون قابلیت بالایی برای عبور اکسیژن دارند و گفته می شود می توان حتی یک هفته تا یک ماه به طور دائم آن ها را در چشم گذاشت؛ از یک جهت این حرف درست است برای این که این لنزها قابلیت نفوذپذیری زیادی برای اکسیژن دارند بنابراین قرنیه آسیب نمی بیند ولی از طرف دیگر همه کسانی که از این نوع لنز استفاده می کنند باید بدانند هرچقدر مدت زمان طولانی تری این نوع لنز را در چشم بگذارند احتمال ابتلا به عفونت بیشتر می شود. به همین دلیل به همه افرادی که از این نوع لنز استفاده می کنند توصیه می شود شب با لنز نخوابند و هر شب لنز را دربیاورند.

● گرفتن لنز در آرایشگاه ها ممنوع!

گاهی در آرایشگاه ها لنزهای رنگی را به طور اشتراکی استفاده می کنند و به مشتری ها قرض می دهند، این کار بسیار پرخطری است چون اولا معلوم نیست بهداشت آن لنز چگونه بوده است و آیا ضدعفونی و استریل شده یا نه؟ معلوم نیست تا به حال برای چند نفر استفاده شده؟ یا... حتی ممکن است آن لنز یک بار مصرف باشد و شما ندانید و در نتیجه خیلی این کار خطرناک است.حتی اگر دوست تان لنزی دارد و شما فکر می کنید بهداشت لنز به درستی رعایت شده، باز هم نباید از آن لنز قرضی استفاده کنید، چون نمی توانید مطمئن باشید که ماده ضدعفونی کننده شما تمام میکروب ها و ویروس ها را کشته است. مثلا ممکن است دوست شما مبتلا به بیماری هپاتیت مزمن باشد یعنی ویروس هپاتیت در بدنش است که ضدعفونی کننده ها آن را از بین نمی برند، در واقع ممکن است در بدن هر فردی آنقدر بیماری و ویروس های ناشناخته وجود داشته باشد که با ضدعفونی کننده ها از بین نروند و در نتیجه با قرض گرفتن لنز از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. این بیماری ها به راحتی قابل تشخیص نیستند یا ممکن است فرد فقط ناقل بیماری باشد.

● استفاده از لنز سن ندارد

استفاده از لنز محدوده سنی خاصی ندارد حتی نوزادانی هستند که به خاطر آب مروارید مادرزادی باید از لنز استفاده کنند و ما در باید کار گذاشتن و برداشتن لنز را انجام دهد اما در موارد غیرضروری یعنی زمانی که لنز تنها به عنوان جایگزین عینک در نظر گرفته می شود، مهم ترین شرط استفاده از لنز این است که شخص بتواند بهداشت کامل را رعایت کند و بداند که چگونه باید از لنز مراقبت کرد.

در فضاهای آلوده از یک عینک محافظت کننده استفاده کنید تا برخورد باد و ذرات معلق و اجسام خارجی با چشم کمتر شود ولی باید بدانید لزوما آلودگی هوا باعث آلودگی چشم نمی شود

● هنگام آلودگی هوا عینک محافظت کننده بزنید

با قاطعیت نمی توان گفت که وقتی هوا آلوده است احتمال ایجاد عفونت چشمی بیشتر می شود. وقتی غبار و ذرات معلق در هوا بیشتر است ممکن است، شانس نشستن آن ها روی لنز و تحریک چشم بیشتر شود. در این حالت می توان توصیه کرد، در فضاهای آلوده از یک عینک محافظت کننده استفاده کنند تا برخورد باد و ذرات معلق و اجسام خارجی با چشم کمتر شود ولی لزوما آلودگی هوا باعث آلودگی چشم نمی شود.

البته ممکن است فردی خشکی چشم داشته باشد و در هوای آلوده چشمش بیشتر تحریک شود و به همین دلیل بهتر است در هوای آلوده کمتر از لنز استفاده کند و این کاملا بستگی به فرد دارد که میزان تحملش چقدر است.

سرم تنها به عنوان یک ماده تمیز کننده است مثل آبی که ما دست مان را با آن می شوییم یعنی سرم، لنز را ضدعفونی نمی کند، رسوب ها را از روی آن نمی شوید بلکه تنها به عنوان آب تمیز کننده است. برای ضدعفونی کردن حتما باید لنز را در طول شب در آب مخصوص ضدعفونی کردن لنز قرار دهیم تا کاملا پاک شود. این مواد ضدعفونی کننده متفاوت هستند بعد از استفاده از بعضی از آن ها می توان مستقیما لنز را در چشم گذاشت اما بعد از مصرف بعضی از آن ها باید لنز را قبل از گذاشتن در چشم با سرم شست وشو داد. البته باید توجه کنید که ممکن است هر شرکتی محلول ضدعفونی کننده خاصی را برای شست وشوی لنز خودش پیشنهاد بدهد و بهتر است در این مواقع توصیه شرکت لنز خریداری شده را به کار گیرید یا از پزشک خود راهنمایی بخواهید.

می توان چند بار در روز برای مرطوب کردن فضای چشم از قطره اشک مصنوعی استفاده کرد، البته دقت کنید که قطره ای بدون مواد نگهدارنده بخرید.

● مارک های معتبر سازنده لنز را بشناسید

لنزهای رنگی هم مثل لنزهای طبی همان ریسک ها و همان مشکلات را دارند ضمن این که چون ممکن است توسط چشم پزشک تجویز نشود یا هرجایی تهیه شود می تواند مشکلات دیگری را نیز به همراه داشته باشد، نحوه استفاده، رعایت بهداشت و تمیز کردن لنزهای رنگی نیز مثل لنز طبی است. ضمن این که معمولا لنزهای طبی را از شرکت های معتبر و با قیمت نسبت گران تری خریداری می شود ولی ممکن است روی لنز های رنگی چنین کنترلی کمتر باشد و لنزی خریداری شود که شرکت سازنده آن مشخص نیست که همه این ها آسیب های خاص داشته باشد.

به همین خاطر باید شرکت های معروف سازنده لنز را بشناسید و درصورتی که قصد خرید لنز رنگی را دارید حتما از مارک های معتبر بخرید، علاوه بر این ها روی بسته بندی هر لنزی مشخصاتی نوشته شده که اگر فرد بتواند آن ها را بخواند می تواند کمک کننده باشد.