استان البرز / پورتال خبری البرز:باتوجه به این امر، باید مدیران و معلمانی مبتکر، خلاق و توانمند برای مدارس برگزید تا قادر باشند با اتخاذ تدابیر و شیوه های بایسته، زمینه را برای تجلی و بروز استعدادها و خلاقیت های دانش آموزان فراهم آورند. امروزه شاهد رقابت های فشرده جوامع گوناگون برای دست یابی به جدیدترین فناوری و منابع قدرت هستیم.
افراد تیزهوش، خلاق و صاحبان اندیشه های نو، به مثابه گران بهاترین سرمایه ها، از جایگاه بسیار والا و ارزشمندی برخوردارند. انسان برای خلق نشاط و پویایی در زندگی نیازمند نوآوری و خلاقیت و ابتکار است.
آموزش وپرورش به عنوان متولی تعلیم و تربیت فرزندان از یک سو وظیفه فراهم آوردن زمینه رشد و پرورش خلاقیت و نوآوری و همچنین استفاده صحیح و جهت دار از استعدادها و توانایی های افراد را به عنوان امری مهم به عهده دارد که این خود زمینه ساز توسعه همه جانبه کشور (توسعه فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و...) است و از سوی دیگر برای پویایی خود نیازمند بهره مندی از خلاقیت و نوآوری مدیران، معلمان و دانش آموزان می باشد.
● تعریف خلاقیت
«راجرز» خلاقیت را اظهار وجود و استقلال طلبی و حفظ شخصیت انسان می داند.
شاید به جرئت بتوان گفت که جامع ترین تعریف خلاقیت توسط گیلفورد، دانشمند آمریکایی، عرضه شده است. او خلاقیت را با تفکر واگرا (دست یافتن به رهیافت های جدید برای مسایل) در مقابل تفکر همگرا (دست یافتن به پاسخ) مترادف دانسته است.
بنابراین، خلاقیت یک فرآیند ذهنی است که در فردی معین و در یک زمان مشخص دیده می شود، فرایندی که در نتیجه آن، یک اثر جدید، اعم از فکر یا چیز نو و متفاوتی تولید می شود. ممکن است تولید جدید و متفاوت، کلامی یا غیرکلامی، عینی یا ذهنی باشد.
● روش های ترغیب و پرورش خلاقیت در دانش آموزان
۱) فضای خلاقیت برانگیز ایجاد کنیم.
۲) به دانش آموزان نشان دهیم که عقایدشان دارای ارزش است زیرا کسانی که به نوعی خلاقیت آن ها برانگیخته می شود، روابط و مفاهیمی را درک می کنند که بقیه ممکن است از آن بی خبر باشند.
۳) دانش آموزان را در شرایطی قرار دهیم تا فکر کنند و در مورد حل مسایل مختلف بیاندیشند. مثلاً وسیله ای را باز کنید و از نوجوان بخواهید آن را به شکل اولیه دربیاورد.
۴) دانش آموز را ترغیب کنیم تا به مطالعه و جست وجو در کتاب ها بپردازد و پاسخ بعضی از سؤالات خود را پیدا کند.
۵) روحیه پرسش از خود در دانش آموزان ایجاد کنیم، به گونه ای که به هر پدیده ای که می بینید، با دقت بنگرد و به طور مستمر از خود بپرسد، چه خواص و نظمی را دارا است.
۶) محتوا را متناسب با نیازها و درک و فهم دانش آموز برگزینیم تا موجب یادگیری فعال، پویا و پایدار شود.
۷) سؤال هایی را بپرسیم که با «چرا» و «چگونه» آغاز می شوند، نه به کجا، چه کسی و چه وقتی، چرا که سؤال هایی که دارای جواب های متعدد باشد، موجب تفکر و ایجاد خلاقیت در دانش آموزان می شوند.
۸) مسابقات تحقیقی در امور آموزشی پرورشی برگزار می کنیم و نتیجه تحقیقات را در سطح مدارس و مناطق مقایسه کنیم.
۹) بر تحقیق و پژوهش در قرایند آموزش تأکید کنیم، به نحوی که در تمام دروس، به تناسب موضوعات، از تحقیق و پژوهشگری استفاده شود.
۱۰) محیطی مناسب برای یاد دادن چگونگی تشخیص و برخورد با مسئله برای دانش آموزان فراهم کنیم.
۱۱) آمادگی مدیر برای استقبال و استفاده از فکرهای جدید دانش آموزان و معلمان بسیار مهم است یعنی به طور فعال و مستمر در جست وجوی طرح های خلاق باشد.
۱۲) او را به شرکت در تصمیم گیری های مدرسه ترغیب کنیم.
۱۳) اعتماد به نفس را در او تقویت کنیم.
۱۴) فضایی صمیمی و دوستانه در محیط آموزشی و کلاس فراهم آوریم.
ترغیب معلمان در جهت خلاقیت
معلمان باتوجه به تعامل مؤثر و گسترده ای که با فراگیران خود دارند از مهم ترین عوامل افزایش یا کاهش خلاقیت محسوب می شوند. فعالیت خلاق معلم نیز ارتباط زیادی با عملکرد خلاقانه مدیران دارد. به کارگیری موارد ذیل در تشکیل چنین محیطی نقش مهمی ایفا می کند:
۱) تشویق معلمان جهت به کار بستن شیوه های جدید عملکردهای نوگرایانه.
۲) فراهم نمودن زمینه های مناسب برای گذرانیدن دوره های آموزشی و روش های جدید و فنون تدریس خلاق.
۳) کاهش کنترل مستقیم و زورمدار و امکان دسترسی آسان و سریع به اطلاعات موثق و ایجاد حس اعتماد متقابل و روابط دوستانه.
۴) ایجاد محیطی آزاد و روابط صمیمی بین کار و آموزش.
۵) کمک به بهبود کار آموزش معلمان.
۶) فراهم آوردن زمینه بروز استعدادهای فراگیران.
● مشخصه معلمان خلاق
۱) به معلمی عشق می ورزند و آن را هنر می دانند.
۲) به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه می کنند.
۳) هیچ دانش آموزی را بی استعداد نمی شمارند ولی استعدادها، علایق و توانمندی های آن ها را متفاوت می دانند.
۴) قدرت تخیل قوی دارند.
۵) ابتدا علت یابی سپس به حل مشکلات می پردازند.
۶) از کار یکنواخت پرهیز می کنند.
۷) روش های جدیدی برای تدریس دارند.
۸) در هیچ کاری افراط یا تفریط نمی کنند.
۹) مسایل را از زوایای مختلف می بینند.
۱۰) از مخالفت دیگران نمی هراسند.
۱۱) با اراده و قدرت کارها را پی گیری می کنند.
۱۲) از ایستایی و رکود بیزارند.
با این اوصاف، موانع اصلی خلاقیت عبارتند از:
۱) تأکید زیاد بر نمره دانش آموزان به عنوان ملاک خوب بودن.
۲) روش های تدریس سنتی و مبتنی بر معلم محوری.
۳) عدم شناخت معلم نسبت به خلاقیت.
۴) فقدان حداقل امکانات برای انجام فعالیت های دانش آموزان
۵) عدم پذیرش ایده های جدید.
۶) فقدان اعتماد به نفس.
۷) ترس از انتقاد و شکست.
● راهکارها
۱) افزایش مسابقات علمی، فرهنگی، هنری، مقاله نویسی و... به مناسبت های مختلف.
۲) ترتیب دادن گردش ها و بازدیدهای علمی برای آشنایی دانش آموزان با جهان خارج از مدرسه به عنوان یک تکنولوژی آموزشی مؤثر مانند حضور در کارخانجات، کارگاه های تولیدی، اماکن سیاحتی، تاریخی، زیارتی و...
۳) برگزاری نمایشگاه هایی از دست ساخته های دانش آموزان و معلمان و دعوت از اولیا و مسئولان اداره، مدارس دیگر و... به منظور تشویق و ترغیب دانش آموزان.
۴) آموزش ضمن خدمت به معلمان.
۵) دادن پاداش و تشویق به معلمان و دانش آموزان خلاق و حمایت از آنان.
۶) گسترش مطالعه و کتابخوانی در دانش آموزان و آموزش روش های صحیح مطالعه در ساعات فوق برنامه.
۷) آموزش خانواده جهت پرورش خلاقیت دانش آموزان.
۸) هدایت معلمان در استفاده از شیوه ها و الگوهای نوین تدریس. اشاره هر اندازه جهانی که در آن زندگی می کنیم، پیچیده تر می شود، نیاز به شناسایی و پرورش ذهن های خلاق و آفریننده نیز بیش تر و بیش تر می گردد. به همین دلیل، مسئله خلاقیت از مهم ترین مسایل آموزش وپرورش است.