پزشکان می گویند تشویق نوجوانان دیابتی به شرکت در فعالیت های ورزشی می تواند گزینه مناسبی باشد اما فعالیت های ورزشی در بسیاری از موارد ممکن است این بیماران را سردرگم کند یا حتی برایشان خطرناک و مضر باشد....

دکتر علیرضا استقامتی، فوق تخصص غدد و متابولیسم و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، به رایج ترین پرسش های دیابتی ها در این حوزه پاسخ می دهد.

▪ آقای دکتر! نظر شما در مورد ورزش کردن دانش آموزان دیابتی چیست؟

در اکثر دانش آموزانی که مبتلا به دیابت نوع۱ هستند و انسولین تزریق می کنند؛ فعالیت های فیزیکی منظم می توانند باعث بهبود عملکرد انسولین در بدنشان شوند همچنین قندخونشان را کنترل کنند. دانش آموزان می توانند هر نوع ورزشی را تحت نظارت مربی انجام دهند و ورزش ممنوع نداریم اما این دانش آموزان نیازمند مراقبت هایی هستند. آنچه که بسیار حائزاهمیت است کنترل قندخون است. اگر قندخون کمتر از ۱۰۰ یا بالاتر از ۲۵۰ و یا کتون در ادرار موجود باشد، ورزش باید به تاخیر افتد. همان طور که می دانیم عضلات هنگام ورزش قند زیادی برای انرژی مصرف می کنند و این امر موجب کاهش قندخون حین ورزش، بلافاصله یا بعد از ورزش می شود پس دانش آموزانی که انسولین تزریق می کنند، در روز ورزش باید دوز انسولین را کاهش دهند و نیمی از انسولین مصرفی را تزریق و هر نیم ساعت قندخون شان را بررسی کنند.

▪ گفتید اگر قندخون زیر ۱۰۰ یا بالای ۲۵۰ باشد، ورزش را باید به تاخیر انداخت اما در مدرسه ساعت ورزشی، ساعت مشخصی است.

در مدرسه نمی توان این نکته را رعایت کرد. اما به طور کلی اگر کسی بخواهد ساعت ۱۰ صبح والیبال بازی کند و قند خونش ۷۰ باشد، بهتر است ورزش را به تعویق اندازد و قبل از شروع ورزش چیزی بخورد و حدود نیم ساعت بعد قندخون را چک کند. اگر قند خون بالاتر آمده بود، می تواند ورزش کند اما چنانچه با این قندخون شروع به ورزش هایی مانند والیبال یا فوتبال کند، خطر افت قندخون و تشنج ناشی از این افت را خواهد داشت. اگر قندخون بالای ۲۵۰ نیز بود باید انسولین کوتاه مدت تزریق و بعد از یک ساعت دوباره میزان قند خون با گلوکومتر اندازه گیری شود. در صورت کاهش قندخون فرد می تواند ورزش کند.

▪ دانش آموزان دیابتی هنگام ورزش چه غذایی باید همراه داشته باشند؟

دانش آموزان زمان ورزش باید مایعات کافی بنوشند و بهترین مایعی که توصیه می کنیم آب است. منابع خوب کربوهیدرات برای ورزش بیسکویت، آبمیوه، میوه، ساندویچ های کوچک نان و پنیر هستند. این غذاها یا نوشیدنی های حاوی قند برای درمان هیپوگلیسمی احتمالی (افت قندخون) باید در محل بازی و ورزش در دسترس باشند تا اگر دانش آموز دچار ضعف شد، از آن استفاده کند البته می توان با حل کردن ۴ تا ۵ حبه قند در آب، افت قندخون را بهبود بخشید. قندخون قبل، حین ورزش و بعد ورزش حتما باید کنترل شود.

▪ بهتر است انسولین در چه ناحیه ای تزریق شود؟

بهتر است هنگام ورزش انسولین در اندام هایی که حرکت بیشتری دارند، تزریق نشود. بهترین محل تزریق در ناحیه شکم است.

▪ نقش مربیان تربیت بدنی در مراقبت از این کودکان چیست؟

خانواده ها حتما باید اطلاعات لازم را در مورد فرزند بیمار به اطلاع مسوولان مدارس برسانند و مسوولان باید آگاهی و شناخت داشته باشند و از قبل خود را آماده کنند و تمهیدات لازم مهیا باشد. در محیط های ورزشی حتما باید آبمیوه، نوشابه های حاوی قند یا چند حبه قند موجود و دستگاه کنترل قندخون همیشه همراه دانش آموزان مبتلا به دیابت باشد. امکانات مراکز ورزشی باید کامل باشد ولی حتما لازم نیست مربیان طرز استفاده از گلوکومتر را بدانند. در مواقعی که شک وجود دارد اصل را باید بر درمان گذاشت و هر چه سریع تر دانش آموز را به اولین مرکز درمانی اعزام کرد. این دانش آموزان احتیاج بیشتری به نظارت حین ورزش دارند.

▪ توصیه شما به دانش آموزانی که می خواهند فعالیت ورزشی را خارج از ساعات مدرسه ادامه دهند چیست؟

ورزش در افراد مختلف فرق می کند. دانش آموزان می توانند ورزش های هوازی مانند پیاده روی را ۵ روز در هفته و هر روز نیم ساعت، ورزش های قهرمانی و شدید یا طولانی را ۲ تا ۳ بار در هفته و ورزش های مقاومتی را ۳ بار در هفته انجام دهند اما بهترین راه، مشورت با یک متخصص پزشکی ورزشی است.

▪ آیا این دانش آموزان می توانند روزی به یک ورزشکار حرفه ای تبدیل شوند؟

ورزش حرفه ای نیازمند تیم حرفه ای است. اگر تیم مدیریت قوی و مربی تحصیلکرده ای باشد که از اصول علم تمرین و علم ورزش آگاهی داشته باشد با حضور یک پزشک مجرب و آگاه در کنترل دیابت می توانند به صورت حرفه ای نیز ورزش کنند.